آشنایی با صمغ زدو
صمغ زدو یا صمغ فارسی، صمغ تراوش شده از درخت بادام کوهی با نام علمی Amygdalus scoparia می‌باشد. صمغ آلو، صمغ آلوچه یا گوجه، صمغ زرد آلو، صمغ هلو، صمغ گیلاس، صمغ آلبالو، صمغ قراصیا را صمغ فارسی می نامند. انواع درختان نام برده صمغ فارسی ترشح می کنند که به رنگهای سفید، زرد و قرمز دیده میشود و تنها تفاوتشان با صمغ عربی در این بوده که در آب سرد حل نمی شوند. این صمغ که به نامهای صمغ زدو و صمغ شیرازی نیز معروف است، مانند سایر صمغها، بههنگام حل شدن در آب، محلولهایی چسبنده و ویسکوز تولید می نماید.
نامهای دیگر صمغ فارسی در طب سنتی: انگوم، جد، زدو، ازدو، جدو، صمخ قراصیا
انواع صمغ زدو
• زدو رو انباری
خرده‌های زدو که در اثر ضربه برای مجزا نمودن پوست ساقه از صمغ به وجود می‌آید و به اندازه‌ی ماش درشت می‌باشد.
• زدو جوشی
خرده‌های صمغ ریزتر از زدو روانباری به این نام می‌باشد.
• زدو شکری
از خرده‌های جوشی ریزتر بوده و مانند شکر می‌باشد.
خواص درمانی صمغ زدو
طبع صمغ زدو گرم و خشک می باشد.
- تسکین سرفه: هربار پنج گرم از آن را نرم بسایید و با آب سرد بخورید. برای تسکسین سرفه های مزمن مفید می باشد.
- شفاف کننده پوست: بدین منظور آن را در آب جوش حل نموده و به پوست بمالید. همچنین می توان از خواص جو دو سر برای پوست استفاده نمود.
- افزایش دید چشم: مالیدن آن به چشم باعث افزایش دید چشم می گردد.
- رفع خارش و جرب پلک چشم
- رفع جوش بدن اطفال: بدین منظور آن را در سرکه حل نموده و به بدن بمالید.
- تحریک اشتها: کوبیده آن باعث تحریک اشتها می گردد.
- درمان مفاصل متورم
- ضد انگل
- مسکن دندان درد
- حالتدهنده مو و لعاب پوستی
- قطع اخلاط لزج
- خرد کردن سنگ مثانه
- رفع خشونت قصبه ریه
- درمان تنگی تنفس
- تقویت ذهن
موارد احتیاطی و منع مصرف
مضراتی برای زدو یافت نشده و بیشتر جنبه ی صنعتی دارد.
کاربردهای گوناگون صمغ زدو
- در داروسازی نیز از این صمغ به عنوان عامل امولسیونکننده و سوسپانسیونکننده به همراه کتیرا و صمغ عربی استفاده می گردد.
- بهدلیل خاصیت چسبندگی بالای صمغ فارسی و قیمت مناسب آن، کاربرد این صمغ در فرمولاسیون انواع کود گیاهی و نیز تولید خوراک دام رو به افزایش می باشد.
- صمغ زدو در صنایع نساجی، آهار پارچه، کاغذسازی، چسب، لیتوگرافی، جوهرسازی و همچنین بسیاری از صنایع آرایشی و غذایی کاربرد دارد .
- این صمغ به علت داشتن خاصیت چسبندگی در قرص سازی نیز کاربرد دارد.
نکات بیشتر درباره صمغ زدو
صمغ زدو یک هیدروکلوئید غیر نشاسته ای با ماهیت پلیساکاریدی اسیدی بوده که قسمت اعظم پیکره اصلی آن متشکل از واحد قندی گالاکتوز همراه با مقدار کمتری آرابینوز (به نسبت تقریبی ۱:۲) است.
صمغ فارسی بهطور طبیعی از دو بخش محلول (حدود %۳۰)، و نامحلول (حدود %۷۰) تشکیل شده است. بخش محلول بهراحتی در آب سرد حل شده، در حالیکه بخش نامحلول آن به طور نسبی در آب داغ حل می گردد طبق تحقیقات صورت گرفته، ماده خشک صمغ فارسی متشکل از حدود ۹۵-۹۴ درصد پلی ساکاریدها و تقریبا ۶-۵ درصد ناخالصیهای چربی، پروتئین، اجزای فنولی (تانینها) و مواد معدنی است، که البته با ترسیب الکلی قابل حذف میباشند. ویژگیهای فیزیکوشیمیایی صمغ فارسی بهطور قابل ملاحظهای متفاوت از صمغ عربی است، که برای مثال علیرغم صمغ عربی، این صمغ در غلظتهای پایین نیز محلولهایی چسبنده و ویسکوز تولید مینماید. قوام حاصل از این صمغ از کتیرا نیز بیشتر است.
بهطور متوسط، یک گرم صمغ فارسی میتواند حدود ۱۲ گرم آب جذب کند. این صمغ در محدوده غلظت ۸-۱ درصد تشکیل ژل نمیدهد. با این حال، در غلظتهای بالاتر از ۱۲-۱۱ درصد قادر است یک شبکه ژل حقیقی ایجاد نماید.
توزیعپذیری صمغ فارسی در آب بهطور قابل توجهی با افزایش دما افزایش مییابد.بعنوان مثال مشخص شده که در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد، تنها ۳۰ درصد از کل صمغ محلول بوده، اما افزایش دما تا ۹۰ درجه سانتیگراد منجر به حلالیت بیشتر تا حدود ۶۰ درصدِ کل صمغ میگردد. همچنین ویسکوزیته بخش محلولِ صمغ فارسی تا دمای ۶۰ درجه سانتیگراد بهطور قابل ملاحظهای تغییر نمیکند، اما افزایش دما تا ۹۰ درجه سانتیگراد سبب کاهش ویسکوزیته آن می شود. بهلحاظ رئولوژیکی، دیسپرسیونِ بخش محلول صمغ فارسی در آب، رفتار شل شونده با برش نشان میدهد. افزودن نمک ها و یا شرایط اسیدی نیز سبب کاهش ویسکوزیته ظاهری صمغ فارسی میگردد. دیسپرسیون ۱ درصد صمغ فارسی در آب حالت اسیدی (pH 4.3-4.62) داشته و رابطه عکسی میان pH محلول و رنگ صمغ فارسی وجود دارد، اینگونه که هر چه رنگ صمغ روشنتر باشد، pH محلولِ صمغ بالاتر است. تانینها مسئول رنگ صمغ فارسی بوده و بنابراین هرچه رنگ صمغ روشنتر و سفیدتر باشد، محتوای تانین آن کمتر است. محتوای تانین، یک پارامتر محدود کننده در کاربرد صمغ فارسی برای مصارف غذایی و دارویی است.
صمغ زدو علاوه بر کاربردهای دارویی و سلامتی بخش، از اهمیت تکنولوژیکی در محصولات غذایی نیز برخوردار است. از آن جمله میتوان به کاربرد موثر این صمغ در تولید فیلمهای خوراکی و پوششی اشاره نمود. در این رابطه، کشیدن مخلوط تهیه شده از بخش محلول در آب صمغ فارسی، گلیسرول و نمک کلرید کلسیم، فیلمی خوراکی بدست داده که از انعطافپذیری بالا، شفافیت و مقاومت کششی بالایی برخوردار است.
با توجه به خاصیت پایدار کنندگی مناسب، صمغ فارسی میتواند تا میزان ۷۵ درصدِ کربوکسی متیل سلولز (CMC) در مایونز جایگزین شود بدون آنکه در پذیرش کلی و ویژگیهای حسی مایونز تولید شده تغییری رخ دهد. کاربرد موثر این صمغ در بهبود خواص رئولوژیکی خمیر نان تافتون، همچنین پایدارسازی سیستم شربت خاکشیر در برابر ترسیب، بهبود خواص بافتی، ارتقای ویسکوزیته و کاهش سینرسیس در ماست پروبیوتیک کم چرب، و جایگزینی نسبی آن با ژلاتین (بخش نامحلول در آب صمغ فارسی) در محصول پاستیل به اثبات رسیده است.
[ type=”green”] در این مطلب ممکن است تمامی خواص صمغ زدو ذکر نشده نباشد، در صورتی که در خانواده شما یا محل زندگی شما از این گیاه برای موارد دیگری استفاده می شود آن مورد را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا پس از بررسی به مطلب اضافه شود.نکته قابل توجه : گیاهان دارویی همواره در سلامتی انسان نقش بسیاری داشته اند اما مصرف بیش از حد آن ممکن است خطرات و عوارض جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. ذکر این نکته ضروری است که مطالب درج شده در این بخش از سایت نماگرد صرفا جنبه ی اطلاع رسانی و بالا بردن آگاهی نسبت به گیاهان دارویی داشته و بهتر است قبل از استفاده از هرگونه گیاهان دارویی حتما با پزشک مربوطه مشورت گردد.
گرد آوری و تنظیم : نماگرد
