آشنایی با خواص درمانی صمغ زدو (صمغ فارسی) | انواع آن

دانستنی های سلامت, شناخت داروها, طب سنتی و داروهای گیاهی

آشنایی با خواص درمانی صمغ زدو (صمغ فارسی) | انواع آن

• تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۳۹۸
• زمان مطالعه: 3 دقیقه

آشنایی با صمغ زدو

صمغ زدو یا صمغ فارسی، صمغ تراوش شده از درخت بادام کوهی با نام علمی Amygdalus scoparia می‎باشد. صمغ آلو، صمغ آلوچه یا گوجه، صمغ زرد آلو، صمغ هلو، صمغ گیلاس، صمغ آلبالو، صمغ قراصیا را صمغ فارسی می نامند. انواع درختان نام برده صمغ فارسی ترشح می کنند که به رنگ‎های سفید، زرد و قرمز دیده می‎شود و تنها تفاوتشان با صمغ عربی در این بوده که در آب سرد حل نمی شوند. این صمغ که به نام‎های صمغ زدو و صمغ شیرازی نیز معروف است، مانند سایر صمغ‎ها، به‎هنگام حل شدن در آب، محلول‎هایی چسبنده و ویسکوز تولید می نماید.

نامهای دیگر صمغ فارسی در طب سنتی: انگوم، جد، زدو، ازدو، جدو، صمخ قراصیا

انواع صمغ زدو

• زدو رو انباری

خرده‌های زدو که در اثر ضربه برای مجزا نمودن پوست ساقه از صمغ به وجود می‌آید و به اندازه‌ی ماش درشت می‌باشد.

• زدو جوشی

خرده‌های صمغ ریزتر از زدو روانباری به این نام می‌باشد.

• زدو شکری

از خرده‌های جوشی ریزتر بوده و مانند شکر می‌باشد.

 

خواص درمانی صمغ زدو

طبع صمغ زدو گرم و خشک می باشد.

• تسکین سرفه: هربار پنج گرم از آن را نرم بسایید و با آب سرد بخورید. برای تسکسین سرفه های مزمن مفید می باشد.
• شفاف کننده پوست: بدین منظور آن را در آب جوش حل نموده و به پوست بمالید. همچنین می توان از خواص جو دو سر برای پوست استفاده نمود.
• افزایش دید چشم: مالیدن آن به چشم باعث افزایش دید چشم می گردد.
• رفع خارش و جرب پلک چشم
• رفع جوش بدن اطفال: بدین منظور آن را در سرکه حل نموده و به بدن بمالید.
• تحریک اشتها: کوبیده آن باعث تحریک اشتها می گردد.
• درمان مفاصل متورم
• ضد انگل

• مسکن دندان درد
• حالت‎دهنده مو و لعاب پوستی
• قطع اخلاط لزج
• خرد کردن سنگ مثانه
• رفع خشونت قصبه ریه
• درمان تنگی تنفس
• تقویت ذهن

 

موارد احتیاطی و منع مصرف

مضراتی برای زدو یافت نشده و بیشتر جنبه ی صنعتی دارد.

کاربردهای گوناگون صمغ زدو

• در داروسازی نیز از این صمغ به عنوان عامل امولسیون‎کننده و سوسپانسیون‎کننده به همراه کتیرا  و صمغ عربی استفاده می‎ گردد.
• به‎دلیل خاصیت چسبندگی بالای صمغ فارسی و قیمت مناسب آن، کاربرد این صمغ در فرمولاسیون انواع کود گیاهی و نیز تولید خوراک دام رو به افزایش می باشد.
• صمغ زدو در صنایع نساجی، آهار پارچه، کاغذسازی، چسب، لیتوگرافی، جوهرسازی و همچنین بسیاری از صنایع آرایشی و غذایی کاربرد دارد .
• این صمغ به علت داشتن خاصیت چسبندگی در قرص‌ سازی نیز کاربرد دارد.

نکات بیشتر درباره صمغ زدو

صمغ زدو یک هیدروکلوئید غیر نشاسته ای با ماهیت پلی‎ساکاریدی اسیدی بوده که قسمت اعظم پیکره اصلی آن متشکل از واحد قندی گالاکتوز همراه با مقدار کمتری آرابینوز (به نسبت تقریبی ۱:۲) است.

صمغ فارسی به‎طور طبیعی از دو بخش‎ محلول (حدود %۳۰)، و نامحلول (حدود %۷۰) تشکیل شده است. بخش محلول به‎راحتی در آب سرد حل شده، در حالی‏که بخش نامحلول آن به ‎طور نسبی در آب داغ حل می‎ گردد طبق تحقیقات صورت گرفته، ماده خشک صمغ فارسی متشکل از حدود ۹۵-۹۴ درصد پلی ‎ساکاریدها و تقریبا ۶-۵ درصد ناخالصی‎های چربی، پروتئین، اجزای فنولی (تانین‎ها) و مواد معدنی است، که البته با ترسیب الکلی قابل حذف می‎باشند. ویژگی‎های فیزیکوشیمیایی صمغ فارسی به‎طور قابل ملاحظه‎ای متفاوت از صمغ عربی است، که برای مثال علی‎رغم صمغ عربی، این صمغ در غلظت‎های پایین نیز محلول‎هایی چسبنده و ویسکوز تولید می‎‎نماید. قوام حاصل از این صمغ از کتیرا نیز بیشتر است.

به‎طور متوسط، یک گرم صمغ فارسی می‎تواند حدود ۱۲ گرم آب جذب کند. این صمغ در محدوده غلظت ۸-۱ درصد تشکیل ژل نمی‎دهد. با این حال، در غلظت‎های بالاتر از ۱۲-۱۱ درصد قادر است یک شبکه ژل حقیقی ایجاد نماید.

 

توزیع‎پذیری صمغ فارسی در آب به‎طور قابل توجهی با افزایش دما افزایش می‎یابد.بعنوان مثال مشخص شده که در دمای ۳۰ درجه سانتی‎گراد، تنها ۳۰ درصد از کل صمغ محلول بوده، اما افزایش دما تا ۹۰ درجه سانتی‎گراد منجر به حلالیت بیشتر تا حدود ۶۰ درصدِ کل صمغ می‎گردد. همچنین ویسکوزیته بخش محلولِ صمغ فارسی تا دمای ۶۰ درجه سانتی‎گراد به‎طور قابل ملاحظه‎ای تغییر نمی‎کند، اما افزایش دما تا ۹۰ درجه سانتی‏گراد سبب کاهش ویسکوزیته آن می‎ شود. به‎لحاظ رئولوژیکی، دیسپرسیونِ بخش محلول صمغ فارسی در آب، رفتار شل شونده با برش نشان می‎دهد. افزودن نمک ‎ها و یا شرایط اسیدی نیز سبب کاهش ویسکوزیته ظاهری صمغ فارسی می‎گردد. دیسپرسیون ۱ درصد صمغ فارسی در آب حالت اسیدی (pH 4.3-4.62) داشته و رابطه عکسی میان pH محلول و رنگ صمغ فارسی وجود دارد، این‎گونه که هر چه رنگ صمغ روشن‎تر باشد، pH محلولِ صمغ بالاتر است. تانین‎ها مسئول رنگ صمغ فارسی بوده و بنابراین هرچه رنگ صمغ روشن‎تر و سفیدتر باشد، محتوای تانین آن کمتر است. محتوای تانین، یک پارامتر محدود کننده در کاربرد صمغ فارسی برای مصارف غذایی و دارویی است.

صمغ زدو علاوه بر کاربردهای دارویی و سلامتی‎ بخش، از اهمیت تکنولوژیکی در محصولات غذایی نیز برخوردار است. از آن جمله می‎توان به کاربرد موثر این صمغ در تولید فیلم‎های خوراکی و پوششی اشاره نمود. در این رابطه، کشیدن مخلوط تهیه شده از بخش محلول در آب صمغ فارسی، گلیسرول و نمک کلرید کلسیم، فیلمی خوراکی بدست داده که از انعطاف‎پذیری بالا، شفافیت و مقاومت کششی بالایی برخوردار است.

 

با توجه به خاصیت پایدار کنندگی مناسب، صمغ فارسی می‎تواند تا میزان ۷۵ درصدِ کربوکسی متیل سلولز (CMC) در مایونز جایگزین شود بدون آنکه در پذیرش کلی و ویژگی‎های حسی مایونز تولید شده تغییری رخ دهد. کاربرد موثر این صمغ در بهبود خواص رئولوژیکی خمیر نان تافتون، همچنین پایدارسازی سیستم شربت خاکشیر در برابر ترسیب، بهبود خواص بافتی، ارتقای ویسکوزیته و کاهش سینرسیس در ماست پروبیوتیک کم چرب، و جایگزینی نسبی آن با ژلاتین (بخش نامحلول در آب صمغ فارسی) در محصول پاستیل به اثبات رسیده است.

نکته قابل توجه : گیاهان دارویی همواره در سلامتی انسان نقش بسیاری داشته اند اما مصرف بیش از حد آن ممکن است خطرات و عوارض جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. ذکر این نکته ضروری است که مطالب درج شده در این بخش از سایت نماگرد صرفا جنبه ی اطلاع رسانی و بالا بردن آگاهی نسبت به گیاهان دارویی داشته و بهتر است قبل از استفاده از هرگونه گیاهان دارویی حتما با پزشک مربوطه مشورت گردد.

 گرد آوری و تنظیم : نماگرد