زندگینامه میرزا محمد مهدی الهی قمشه ای
در پستهای قبل با زندگینامه علمای شهید مدرس ،شیخ قمی علامه محمد تقی جعفری و علامه میر فندرسکی آشنا شدیم .دراین پست به زندگینامه میرزا محمد مهدی الهی قمشه ای می پردازیم .ایشان عارف فیلسوف شاعر و حکیم زمان خود بودند و پدر بزرگوار حسین الهی قمشه ای هستند
ولادت الهی قمشه ای
در سال 1319 هجری قمری، در شهر حکیم پرور قمشه (شهرضای فعلی) از توابع اصفهان، در خانه ای سرشار از نور ایمان و علم و معرفت، فرزندی دیده به جهان گشود که او را «محمدمهدی» نام نهادند. نیاکان او، از سادات بحرین و از بزرگان و حافظان قرآن بودند. پدرش ملا ابوالحسن، عالمی بیدار دل و زاهد و با تقوا بود. زهد و تقوای پدر وجهد وتلاش او، در راه علم آموزی این فرزند به بار نشست. بعدها، میرزا محمدمهدی الهی قمشه ای، عالمی بزرگ، عارفی الهی و مفسری آگاه شد که هنوز هم، زینت عالم علم و تقوا به شمار می آید.
خانواده الهی قمشه ای
همسر وی طیبه تربتی در زمینه ادبی فعال بوده و مؤلف کتاب خوشه هاست. وی دارای چهار پسر و چهار دختر می‌باشد:
حسین الهی قمشه‌ای فیلسوف و عارف و ادیب و حکیم.
نظام‌الدین الهی قمشه‌ای، استاد فلسفه و رئیس کتابخانه دانشگاه تهران بود. (سال 1376 فوت شدند)
کمال الهی قمشه‌ای پزشک
مرتضی الهی قمشه‌ای ریاست انجمن جئوترمال کانادا.
مهدیه الهی قمشه‌ای شاعر و محقق.(1316 – 1395)
سه دختر دیگر وی یکی در کشور کانادا مشاور است؛ دیگری استاد درس روانشناسی در دانشگاه رودهن و دیگری دبیر ادبیات در ناحیه دو کرج است
سفرهای علمی الهی قمشه
اصفهان:در 14سالگی به اصفهان رفت و از محضر شیخ محمد حکیم خراسانی و میرزا جهانگیر خان قشقایی بهره برد و در همان جا با شهید سید حسن مدرّس آشنا شد و در کلاس‌های او شرکت کرد.
مشهد:او یک سال بیشتر در اصفهان نماند و عازم مشهد شد و در مدرسه نواب به ادامه تحصیل پرداخت و از درس آقا بزرگ حکیم (در علوم نقلی و عقلی) و آیت الله حاج آقا حسین قمی (فقه و اصول) و شیخ اسدالله یزدی مشهور به هراتی (منطق و حکمت) و ملا محمد علی فاضل (حکمت و عرفان) و شیخ حسن بُرسی (فقه و اصول) استفاده کرد. پس از آن به قصد بهره گیری از حوزه علمیه نجف عازم سفر شد.
تهران:وی در مسیر خود به سوی نجف، در تهران به مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری) رفت و در آنجا دوباره با سید حسن مدرس ملاقات کرد و از تصمیم خود برگشت و در این شهر ماندگار شد. با دستگیر شدن مدرس، الهی قمشه‌ای نیز روانه زندان شد ولی به سفارش ذکاء الملک فروغی (نخست وزیر وقت که رابطه علمی با وی داشت) آزاد گردید. پس از تبعید شهید مدرس، الهی، کرسی تدریس او را عهده‌دار گردید و ضمن تدریس، از محضر میرزا طاهر تنکابنی (در حکمت و فلسفه) نیز بهره میبرد.
پس از آنکه دانشگاه تهران تاسیس شد و مدرسه سپهسالار به دانشکده معقول و منقول تبدیل گردید، الهی قمشه‌ای ضمن تدریس منطق و حکمت و ادبیات در این دانشکده، با نوشتن کتاب «توحید هوشمندان» از دانشکده مزبور دکترا گرفت. او در دانشکده ادبیات نیز به تدریس ادبیات عرب پرداخت .
شاگردان الهی قمشه ای
از جمله شاگردان ایشان عبارت بودند از:
آیت الله حسن زاده آملی
آیت الله جوادی آملی
ربانی تربتی
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
دکتر محمود انور
کاظم مدیر شانه چی
سید محمد باقر حجتی
محمد باقر محقق
عبدالرحیم ملکیان
آثار مهدی الهی قمشه‌ای
تالیفات الهی قمشه ای
حکمت الهی در دو جلد
توحید هوشمندان
حاشیه بر تفسیر ابوالفتوح رازی
حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی
فلسفه معلم ثانی ابونصر فارابی
مشاهدات العارفین فی احوال السالکین الی الله
رساله‌ای در فلسفه کلی
رساله‌ای درمراتب ادراک
رساله‌ای در سیر و سلوک
حاشیه بر مبدأ و معاد ملا صدرا
رساله‌ای در مراتب عشق
دروس عرفانی از مکتب علوی
ترجمه های الهی قمشه ای
قرآن کریم
صحیفه سجادیه
مفاتیح الجنان
شعر:
دیوان اشعار
ترجمه قرآن کریم الهی قمشه
الهی قمشه‌ای قرآن را طی هفت سال به صورتی روان ترجمه کرد. پیش از آن قرآن به صورت تحت اللفظی ترجمه می‌شد. ترجمه الهی (در کنار ترجمه عبدالحسن آیتی) هردو آغازگر عصر ترجمه روان و نسبتا آزاد قرآن کریم به فارسی بودند. ترجمه الهی قمشه‌ای به علت آنکه آزادتر است یعنی عناصر تفسیری بیشتری دارد، روانتر و خوش خوانتر است. این ترجمه نخستین بار در سال1323از سوی کتاب فروشی اسلامیه به چاپ رسید. شهرت علمی و عرفانی و دانشگاهی مترجم از یک سو و روان و ساده بودن عبارات از سوی دیگر و همچنین آسان گیری در مساله حق مولف، سبب شده است که این ترجمه طی هفتاد سال گذشته بیش از دیگر ترجمه‌ها و پی در پی تجدید چاپ شود. این ترجمه را به علت توضیحاتی کوتاه در بین پرانتز خلاصه التفاسیر می‌نامند. به گفته بهاءالدین خرمشاهی، ارزش تاریخی و تاثیر روانشناختی این ترجمه بیش از ارزش علمی و آکادمیک آن است.
اشکالاتی بر این ترجمه وارد است که به طور خلاصه عبارتند از: بی‌توجهی به ضمیرها، معلوم و مجهول بودن فعل‌ها، عدم رعایت نکات ادبی در ریشه یابی برخی کلمه‌ها یا اعراب جمله‌ها، نقل به معنا، آمیختگی شرح و ترجمه، عطف مترادفین و قلم گردانی‌های غیر لازم، افتادگی و… برخی معتقدند ترجمه الهی قمشه‌ای در واقع همان ترجمه بصیر الملک است که زیر نظر الهی قمشه‌ای تنظیم شده و نکات تفسیری به آن افزوده شده است.
نقد و ویرایش: بر ترجمه قرآن الهی قمشه‌ای نقدهایی نوشته شده است از جمله در کتاب قرآن پژوهی اثر بهاءالدین خرمشاهی، 110 نکته انتقادی بر ترجمه بیست جزء اول مطرح شده است. خرمشاهی همچنین در مقاله «درباره ترجمه شادروان الهی قمشه‌ای از قرآن کریم» به نکاتی در این زمینه پرداخته است ماشاءالله بیات مختاری نیز در مقاله «کفایت‌ها و کاستی‌های ترجمه استاد الهی قمشه‌ای» به نقاط قوت و ضعف این ترجمه اشاراتی داشته است.
همچنین حسین استاد ولی افزون بر انجام اصلاحات املایی و ویرایشی، محتوای ترجمه را نیز تا حدی اصلاح کرد که از سوی انتشارات اسلامیه در سال 1377 به چاپ رسید.
ساده زیستی الهی قمشه ای
با آن که خاندان علامه سیدمهدی الهی قمشه ای، از ثروتمندان و بزرگان شهر به شمار می رفتند، ولی استاد، زندگی ای ساده و بی آلایش، و به دور از همه ظواهر زیبنده دنیایی برای خود برگزید. او از رفاه و تجملات دنیایی بسیار دوری می جست، به طوری که زندگی آن بزرگواردر دوران تحصیل در مشهد، به سختی گذشت. یکی از شاگردان آن بزرگ درباره او چنین می گوید: «کلا یک روحیه بی نیازی واستغنا و دوری از تعلقات مادی در ایشان وجود داشت که انسان هر وقت به منزلش وارد می شد، تمام تعلقات دنیوی را فراموش می کرد».
وفات الهی قمشه
استاد علامه مهدی الهی قمشه ای، پس از عمری تلاش در عالَم علم و تقدیم گوهرهایی ناب به دوستداران دانش و شیفتگان معارف اسلامی، در سال 1352 شمسی به سوی دوست پرگشود. آن چه از او برجای ماند، حسرتی بود بر دل دوستانی که او را می شناختند و خاطراتی که هر لحظه اش، درسی بود. نیز کتاب هایی که سطر به سطرش، دل ها را معطّر می ساخت و شاگردانی که ثمره محضر مبارک او بودند. رحمت خدا بر آن بنده پاک و خالص.
منبع :ویکی
گردآوری :نماگرد
