کفاره روزه و مسائل مربوط به آن
شخصی که به دلایل بیماری مسافرت وغیره روزه خود را افطار کند . وتا سال بعد قبل از ماه مبارک رمضان روزه های قضا شده را ادا ننماید باید کفاره پرداخت کند .که مقدار آن توسط مراجع تقلید مشخص شده است .ما در این پست به احکام کفاره و پرداخت کفاره و کفاره به چه کسانی تعلق می گیرد ،کفاره بیماران و زنان باردار و شیره می پردازیم
کفاره
یکی دیگر از واجبات مالی پر اهمیت که شاید بعد از زکات فطره بیشترین گستردگی و ابتلا را در بین مسلمانان داشته باشد کفاره است. خود واژه کفاره از ماده”کفر” و به معنی پوشاندن است. اما چرا به این واجب مالی کفاره می گویند؟
برای اینکه پوشاننده خطا یا کم کاری ای است که صورت گرفته. کفاره مختص همه ادیان هم هست البته با اشکال مختلف اما هدف در همه آنها جلب رضایت و فرو نشاندن خشم الهی است.
نکات مربوط به پرداختن کفاره روزه
پرداختن کفاره محدودیت زمانی ندارد
کفاره مانند فطریه زمان محدودیت زمانی (از شب عید تا ظهر عید) ندارد البته نباید سهل انگاری هم کنیم و هر وقت توان پرداخت داشتیم باید این دِین الهی را بدهیم.
پرداختن کفاره جریمه ندارد!
اگر مثلا بیست روز کفاره بر گردن داریم و چند سال هم تاخیر انداخته ایم چیزی اضافه نمی شود و همان ۲۰ روز کفاره بر عهده ماست البته به قیمت روز.
کفاره تاخیر چیست؟
آپس ن چیزی که در کفاره شنیده ایم با عنوان کفاره تاخیر چیست؟ اگر ما امسال به هر دلیلی چند روز روزه نگرفته ایم واجب است تا قبل از ماه رمضان سال آینده قضایشان را بجا آوریم و کفاره شان را نیز هر وقت توانستیم بپردازیم. حالا اگر به دلیل تنبلی قضای برخی روزه ها را نگرفتیم باید یک کفاره هم تحت عنوان کفاره تاخیر بپردازیم و البته قضای روزه های باقی مانده را نیز بجا آوریم. حتی اگر شما ۱۰ سال روزه های قضایتان را تاخیر انداخته باشید کفاره تاخیر هم فقط یکبار واجب می شود.
خودمان محاسبه کنیم
در کفاره هم مانند روزه اعلام مبلغ از سوی دفتر مرجع ضرورت ندارد و خود ما هم می توانیم مقدار آن را به قیمت روز محاسبه نماییم.
مبلغ کفاره
کفاره به ازای هر روزی که روزه گرفته نشده (البته با عذر وگرنه کفاره جمع و غیره مقدارش بیشتر است) یک مدّ طعام (تقریباً ۷۵۰ گرم) گندم یا نان یا برنج و یا مانند آن به فقیر بپردازیم.
به فقرا هم جنس خوب هدیه بدهیم
اینجا هم یادمان باشد که حتما به سراغ ارزان ترین مورد نرویم هرچند که همان هم کافی است ولی اگر خودمان برنج ایرانی می خوریم چه بهتر که به فقرا هم برنج ایرانی یا لااقل برنج بدهیم.
کفاره زنی که بچه شیر می دهد
زنی که بچه شیر می دهد باید به مقدار هر روزى که روزه را افطار مى‌کند، یک کفاره به فقیر بپردازد و روزه را نیز قضا کند.
اقساط بپردازیم!
کفاره روزه های امسال را می توانیم در چند نوبت به فقرا یا دفاتر مراجع پرداخت کرد.
حتما طعام باشد
نکته بسیار مهم در کفاره این است که باید حتما یا طعام بدهیم یا مطمئن باشیم فقیر صرف طعام کرده است وگرنه از گردن ما ساقط نمی شود.
با کفاره گندم برنج نخریم
بعد هم اگر مثلا کفاره را به قیمت گندم محاسبه کردیم نباید با آن برنج بخریم و به فقرا بدهیم چون مثلا با مبلغ ۳۰ کفاره گندم حداکثر معادل ۱۰ کفاره برنج می توانیم بدهیم و ۲۰ تا بر عهده ما می ماند. پس اگر گندم حساب کردیم همان گندم را بخریم و بدهیم یا اگر می خواهید به برنج تبدیل کنید از همان اول قیمت برنج را محاسبه و پرداخت نمایید.
قضا و کفاره روزه زنان باردار چگونه است؟
آیت‌الله خامنه‌ای:
پرسش: زنی در دو سال متوالی در ماه مبارک رمضان حامله بوده و قدرت روزه گرفتن در آن ایام را نداشته است، ولی در حال حاضر توانایی روزه گرفتن را دارد، حکم او چیست؟ آیا کفّاره جمع بر او و اجب است یا فقط قضای آن را باید به جا آورد؟ تأخیر او در قضای روزه چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر بر اثر عذر شرعی روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است، و در صورتی که عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده، باید علاوه بر قضا، برای هر روز یک مد طعام به عنوان فدیه بپردازد، و اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد، بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته، فدیه دیگری هم بر او واجب است یعنی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و در صورتی که عذر او خوف ضرر برای خودش بوده، حکم سایر موارد خوف ضرر را دارد که در صورت استمرار این خوف تا ماه رمضان سال بعد، قضا از وی ساقط است و فقط فدیه (یک مد طعام) بر او واجب است.
آیت الله سیستانی:
پرسش: زنی که به علت زایمان نتواند روزه بگیرد چه مقدار باید کفاره بدهد؟
پاسخ: فقط قضاء می کند.
پرسش: روزه‌هایی که از زمان بارداری تا پایان شیردهی قضا دارم را چگونه باید ادا نمایم؟ آیا در صورت ناتوانی جسمی باید همه آنها را بگیرم؟
پاسخ: مقداری را که توانایی دارید باید قضا کنید.
پرسش: زن باردار آیا می تواند روزه بگیرد در صورتی که دکتر به آن گفته ضرر دارد؟
پاسخ: زنى که زائیدن او نزدیک است (ماه های هشت و نه) و روزه براى خودش یا حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست ولی باید بعدا آن را قضا کند و براى هر روز یک مُد طعام (۷۵۰ گرم نان یا ماکارونی یا آرد) بابت کفاره به فقیر دهد.
واما زنى که در ماه های آخر بارداری نباشد (از ماه اول تا اخر ماه هفتم) اگر روزه برای او یا حملش ضرر داشته باشد یا اینکه سبب افتادن وی در مشقتی که عادتا قابل تحمل نیست گردد روزه بر او واجب نیست و باید قضا نماید و کفاره ندارد.
آیت‌الله مکارم شیرازی:
با توجه به سؤالهای مکرر مقلّدین در خصوص قضا و کفارّه روزه برای بانوان در هنگام بارداری و شیردهی، خواهشمندم نظرتان را در مورد احتمالات ذیل بیان فرمایید.
1- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای خودش ضرر دارد و انجام قضای آن تا سال بعد نیز برای خودش ضرر داشته-باشد؟
2- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای خودش ضرر دارد ولی انجام قضای آن تا سال بعد، برای حمل و یا فرزندش ضرر داشته¬باشد؟
3- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای خودش ضرر دارد و قضای آن را تا سال بعد بدون عذر بجا نیاورد؟
4- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای حمل و یا فرزندش ضرر دارد ولی انجام قضای آن تا سال بعد، برای خودش ضرر داشته¬باشد؟
5- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای حمل و یا فرزندش ضرر دارد و انجام قضای آن تا سال بعد نیز برای حمل و یا فرزندش ضرر داشته باشد؟
6- چنانچه روزه در ماه مبارک رمضان برای حمل و یا فرزندش ضرر دارد و قضای آن را تا سال بعد بدون عذر بجا نیاورد؟
پاسخ: 1)قضا ساقط است و برای هر روز فقیری را اطعام می کند.
2) بنابر احتیاط قضای آن روز را بجا می آورد و برای هر روز فقیری را اطعام می کند.
3 الی 5): قضای آن روز را بجا می آورد و برای هر روز فقیری را اطعام می کند.
6 قضای آن روز را بجا می آورد و برای هر روز دو فقیر را اطعام می کند.
کفاره جمع در چه مواردی بر روزه‌داران واجب می شود؟
– اگر شخص روزه دار به چیز حرامى روزه خود را باطل کند، چه آن چیز اصلاً حرام باشد؛ مثل شراب و زنا، یا به جهتى حرام شده باشد؛ مثل نزدیکى کردن با عیال خود در حال حیض، بنابر احتیاط کفاره جمع بر او واجب مىشود؛ یعنى باید یک بنده آزاد کند و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند، یا به هر کدام آنها یک مد که تقریباً ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد. و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است باید انجام دهد.
– اگر روزه دار دروغى را به خدا و پیغمبر(ص) نسبت دهد کفاره جمع بنا بر احتیاط بر او واجب مىشود.
در مورد آزاد کردن بنده؛ چون در دنیای کنونی موضوعیت ندارد، در نتیجه اصلاً واجب نیست، چنان که از متن فوق (چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد، هر کدام آنها که ممکن است) بر می‌آید.
قضا و کفاره روزه بیماران چگونه است؟
آیت الله خامنه ای:
سؤال: مادرم تقریباً سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمیتوانست روزه بگیرد. من دقیقاً اطلاع دارم که علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمایی فرمایید که آیا قضای روزه‌ها بر او واجب است؟
جواب: اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بیمارى بوده، قضا ندارد.
سؤال: من از عینک طبی استفاده میکنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامی که به پزشک مراجعه کردم به من گفت که اگر برای تقویت چشمانم تلاش نکنم، ضعیفتر خواهند شد، بنا بر این اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفهای دارم؟
جواب: اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلکه واجب است افطار کنید و اگر بیمارى شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا کرد، قضاى روزه بر شما واجب نیست، ولى واجب است که عوض هر روز یک مدّ طعام به فقیر بدهید.
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: هر کسی که مریض باشد وچند سال پی درپی نتواند روزه را بگیرد در صورتی که خوب شود چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر تا ماه رمضان بعدی خوب نشده باشد قضا ندارد وفقط برای هر یک روز ۷۵۰گرم گندم به فقیر صدقه بدهد.
پرسش: اگر زنی بیمار باشد و نتواند روزه بگیرد ایا کفاره روزه بر او واجب است؟
پاسخ: کفاره ندارد واگرمرض او تا سال بعد ادامه داشت به احتیاط واجب برای هر روز ۷۵۰ گرم گندم به فقیر بدهد.
مواردی که فقط قضای روزه واجب است
در چند مورد فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره واجب نیست:
اوّل: آنکه در شب ماه رمضان جنب باشد و تا اذان صبح از خواب دوّم بیدار نشود.
دوّم: عملی که روزه را باطل میکند بجا نیاورد ولی نیت روزه نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد، و همچنین اگر قصد کند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد به تفصیلی که در مسائل قبلی بیان شد.
سوّم: آنکه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.
چهارم: آنکه در ماه رمضان بدون اینکه تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
پنجم: آنکه کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
ششم: آنکه کسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نکند، یا خیال کند شوخی میکند، و خودش هم تحقیق نکند و کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
هفتم: آنکه به گفته کس دیگری که گفته او شرعاً برایش حجت است، یا او به اشتباه معتقد باشد که خبر او حجت است، افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
هشتم: آنکه یقین یا اطمینان کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولی اگر در هوای ابری و مانند آن به گمان اینکه مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، وجوب قضا در این صورت بنا بر احتیاط است.
نهم: آنکه از جهت تشنگی مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند و بی‌اختیار فرو رود، ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا برای غیر جهت تشنگی مثل مواردی که مضمضه در آنجاها مستحب است، مانند وضو مضمضه کند و بی‌اختیار فرو رود، قضا ندارد.
دهم: آنکه کسی از جهت اکراه یا اضطرار یا تقیه افطار کند، اگر مورد اکراه و تقیه، خوردن یا آشامیدن یا جماع باشد، و همچنین در غیر آنها بنا بر احتیاط واجب.
احکام قضا و کفاره روزه بانوان حائض آیت‌الله خامنه ای:
سؤال: عادت ماهانه من هفت روز بوده است، اما به علت ابتلا به بیمارى «کیست»، بعد از ایام عادت ماهانه‌ام تا روز دهم لک بینى دارم، در ماه رمضان بعد از روز هفتم روزه‌هایم را مى‌‌گیرم و نمازهایم را با غسل مى‌‌خوانم اما از کسى شنیدم که گفت بعد از ماه رمضان باید آن سه روز را دوباره قضا کنم، در این مورد تکلیفم چیست؟
جواب: اگر لک‌بینى تا ده روز ادامه یافته و بعد پاک مى‌‌شوید، تمام ده روز محکوم به حیض است و نماز و روزه در آن ایام ساقط است و بعد از طهارت باید قضاى روزه‌ها گرفته شود ولى اگر مربوط به خون قروح و جروح است، حکم حیض را ندارد و نیاز به غسل مجدد نیست و روزه‌ها قضا ندارد.
احکام قضا و کفاره روزه بانوان حائض آیت الله سیستانی:
– اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، و در تنگی وقت تیمم هم نکند ـ چنانچه گذشت ـ روزه آن روز را باید تمام کند و قضا نماید، ولی چنانچه کوتاهی نکند مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند، و در تیمم کردن کوتاهی نکند، روزه او صحیح است.
– اگر زن در شب ماه رمضان پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و عمداً غسل نکند، و اگر وظیفه‌اش تیمم است و تیمم ننماید، روزه آن روز را باید تمام کند و قضای آن را نیز بگیرد. و در روزه قضای ماه رمضان اگر عمداً غسل و تیمم را ترک کند ـ بنا بر احتیاط واجب ـ نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد.
کفاره روزه‌های به عمد افطار شده چگونه است؟
آیت الله خامنه ای:
-شخصی که با چیز حرام روزه‌اش را باطل کرده، کفاره‌اش شصت روز روزه و یا اطعام شصت مسکین است و احتیاط مستحب انجام هر دو است.
– فردی که در ماه مبارک رمضان از روی علم و عمد روزه‌ی خود را نگرفته یا آن را باطل نموده باید ۶۰ روز روزه بگیرد (که ۳۱ روز آن پی در پی باشد) و یا ۶۰ فقیر را اطعام نماید.
آیت‌الله سیستانی:
پرسش: حکم قضای روزه‌هایی که عمداً گرفته نشده چیست؟
پاسخ: باید روزه هایی را که نگرفتید قضا کنید و اگر کسی روزه ماه رمضان را به خوردن یا آشامیدن یا جماع یا استمناء یا باقی ماندن بر جنابت باطل کند ، در صورتی که بداند آن کار روزه را باطل می کند، اضافه بر قضا ، کفاره هم بر او واجب می‌شود . و همچنین – بنا بر احتیاط واجب- نسبت به کسی که جاهل به حکم است ولی در جهل خود معذور نیست و مطمئن هم نیست یعنی احتمال می دهد که مبطل باشد.
و اما کسی که مساله را نمی داند و در جهل خود معذور است یا مطمئن است که آن کار روزه را باطل نمی کند کفاره بر او نیست ولی اگر می داند مبطل است و نمی داند کفاره دارد باید کفاره بدهد.
و در کفاره افطار روزه ماه رمضان، کافی است به شصت فقیر غذا بدهد به هر کدام ۷۵۰ گرم گندم یا آرد یا نان و مانند آنها. و اگر می دانست که باید قضا کند و قضای آن را یک سال به تأخیر انداخت تا ماه رمضان بعد برسد باید بابت هر روزعلاوه بر قضا ۷۵۰ گرم گندم، آرد یا نان را به یک فقیر بدهد و اگر بیش از یک سال تأخیر بیاندازد کفاره تکرار نمی شود. و نسبت به قضا اگر در مقدار فوت شده شک دارید مقدار متیقن یعنی کمتر کافی است.
آیا بر فردی که به علت مسافرت روزه نگرفته، قضا یا کفاره واجب می‌شود؟
آیت الله خامنه ای:
سؤال: کسی که در ماه رمضان مسافرت کرده، آیا علاوه بر قضا، باید کفّاره هم بدهد؟
جواب: خیر، تنها قضای روزه‌ها واجب است و کفّاره ندارد؛ ولی اگر قضای روزه‌ها را تا ماه رمضان سال بعد به تأخیر اندازد، به جهت تأخیر، باید برای هر روز یک مدّ طعام کفّاره بدهد.
گفتنی است؛ میزان وجوهات شرعی اعلام‌شده از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری در سال 95، برای یک سال نماز قضا ۱۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال، یک ماه روزه قضا ۸،۰۰۰،۰۰۰ ریال، کفاره یک روز قضای روزه عمد (اطعام ۶۰ فقیر) ۱،۲۰۰،۰۰۰ ریال، کفاره یک روز قضای روزه عذر ۲۰،۰۰۰ ریال و حداقل فطریه برای هر نفر ۷۰،۰۰۰ ریال است.
منبع :محدثه
گردآوری :گروه مذهبی نماگرد
