احکام شک های  نماز های واجب چیست؟

 

 

پس از آشنایی با نمازهای واجب برای یک مسلمان و احکام برهم زدن عمدی ارکان نماز حال به شکیات نماز می پردازیم .که معضل بزرگی برا ی عزیزان است .حال در این پست به راه حلهای شکیات نماز می پردازیم

 

شکیات نماز 

شکیّات نماز  23 نوع باشد :

1ـ شکهایی که نماز را باطل می کند و آن هشت نوع است.

2ـ شکهایی که نباید به آن اعتنا کرد و آن شش نوع است.

3ـ شکهای صحیح که نه نوع است .

 

شکهای  که  نماز را باطل می کند 

شکهای هشتگانه ای که نماز را باطل می کند به شرح زیر است:

اول ـ شک در رکعت های نماز دو رکعتی ؛ مانند نماز صبح و نماز مسافر ،

ولی شک در نمازهای مستحب دو رکعتی نماز را باطل نمی کند.

دوم ـ شک در رکعت های نماز سه رکعتی (مغرب).

سوم ـ شک در نماز چهار رکعتی ؛ هرگاه یک طرف شک ، رکعت اول باشد،

مثل این که تردیدکنید یک رکعت خوانده اید یا سه رکعت.

چهارم ـ شک در نمازهای چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم ،

در حالی که یک طرف تردیدرکعت دوم باشد (مانند تردید دو و سه قبل از اتمام دو سجده) .

پنجم ـ شک بین دو و پنج یا بیشتر از پنج .

ششم ـ شک بین سه و شش یا بیشتر (البتّه این تردیدهای کمتر اتّفاق می افتد ولی در عین حال باید حکم آن روشن شود).

هفتم ـ شک بین چهار و شش یا بیشتر ؛ ولی در اینجا احتیاط واجب آن است که مانند تردید چهار و پنج عمل کنید ؛

یعنی بنا را بر چهار بگذارید و نماز را تمام کنید و بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورید و سپس نماز را دوباره بخوانید .

هشتم ـ شک در عدد رکعت های نماز که اصلاً ندانید چند رکعت خوانده اید .

توجه : اگر یکی از شکهای باطل در اثناء نماز برای کسی پیش بیآید نمی تواند نماز را بشکند ،

بلکه باید اوّل مقداری فکر کند اگر به نتیجه ای نرسید ، نماز را رها کند .

 

شکهایی که نباید به آن توجه شود .

شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد به شرح زیر است:

اول ـ شک بعد از محل

دوم ـ شک بعد از سلام

سوم ـ شک بعد از گذشتن وقت نماز

چهارم ـ شک کثیرالشّک یعنی کسی که زیاد شک می کند.

پنجم ـ شک امام و ماموم

ششم ـ شک در نمازهای مستحبّی و شرح هر یک از اینها در مسائل آینده می آید.

 

1. شک بعد از محل

هرگاه در بین نماز و بعد از گذشتن از محل قسمتی از نماز شک کنید آن را به جا آورده اید یا نه ؛

مثل این که بعد از داخل شدن در رکوع ، تردید کنید حمد و سوره خوانده اید یانه و یا بعد از ورود در سجده شک کنید

رکوع را بجا آورده اید یا نه ، در هیچ یک از این موارد نباید به شک خود اعتنا کنید ،

خواه جزء بعدی نماز رکن باشد یا غیر رکن.

توجه : اگر در حال برخاستن تردید کنید تشهّد را به جا آورده اید یا نه ، یا در حالی که به سجده می روید

تردیدکنید رکوع را به جا آورده اید یا نه ، احتیاط واجب آن است که برگردید و آن را به جا آورید .

توجه : هرگاه قبل از گذشتن محل ، شک کنید و برگردید و به جا آورید ،

بعد معلوم شود آن جزء را انجام داده بودید و بار دوم اضافه بوده ،

اگر قسمت تکراری ، رکن باشد نماز شما باطل می شود و اگر رکن نباشد نماز صحیح است.

هرگاه بعد از گذشتن محل، تردیدکنید و طبق دستور ، اعتنا نکرده و بگذرید ،

بعد متوجّه شوید که آن عمل مشکوک را انجام نداده اید ،

تا زمانی که وارد رکن بعد نشده اید باید برگردید و آن قسمت را به جا بیاورید

و اگر وارد رکن بعد شده باشید نماز شما صحیح است،

مگر آن که آن جزء مشکوکی که ترک شده رکن باشد.

هرگاه تردیدکنید که «سلام» نماز را گفته اید یا نه ، یا تردیدکنید درست گفته اید یا نه ،

چنانچه وارد نماز دیگری شده باشید یا مشغول کاری هستید

که نماز را به هم می زند و از حال نمازگزار خارج شده اید باید به تردید خود اعتنا نکنید

و اگر قبل از اینهاست باید برگردید و سلام را بگویید .

 

2. شک بعد از سلام نماز

هرگاه بعد از سلام نماز تردیدکنید که نماز صحیح بوده یا نه ، خواه تردیدمربوط به عدد رکعت های نماز باشد

یا شرایط نماز ؛ مانند : قبله و طهارت و یا اجزای نماز ؛ مانند : رکوع و سجود ، نباید به شک خود توجه کنید .

 

3. شک بعد از وقت نماز 

هرگاه بعد از گذشتن وقت نماز تردیدکنید که نماز را خوانده اید یا نه ، یا حتّی گمان کنید نخوانده اید ،

نباید به این تردید توجه کنید ؛ ولی هرگاه قبل از گذشتن وقت نماز تردید کنید ، باید نماز را به جا آورید،

حتّی اگر گمان دارید نماز را خوانده اید کافی نیست.

هرگاه بعد از گذشتن وقت نمازظهر و عصر بدانید فقط چهار رکعت نماز خوانده اید ،

ولی ندانید به نیّت ظهر بوده یا عصر ، باید چهار رکعت نماز قضا به نیّت ما فی الذّمّه

(یعنی نمازی که برای شما واجب است) به جا آورید ،

امّا اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا بدانید یکی از آن دو نماز را به جا آورده اید

ولی ندانید مغرب بوده یا عشا ، باید هم نماز مغرب را قضا کنید و هم عشا را.

توجه بفرمایید که هنگام تردیداحتمال بین دو طرف مساوی و پنجاه درصد است ؛

ولی هنگامی که گمان دارید احتمال یک طرف بیشتر از دیگری است

برای مثال یک طرف را احتمال شصت درصد می دهید و طرف دیگر را چهل درصد .

 

4.حکم افراد کثیرالشک چیست؟

«کثیرالشّک» یعنی کسی که زیاد شک می کند ، که نباید به تردیدخود توجه کند ،

خواه در عدد رکعتهای نماز باشد، یا در اجزای نماز، یا شرایط نماز.

کثیرالشّک کسی است که بگویند زیاد تردید می کند و اگر کسی در یک نماز سه مرتبه شک کند

یا در سه نماز پشت سرهم تردیدکند کثیرالشّک است.

توجه : هرگاه به خاطر یک حالت فوق العاده مانند بیماری، غضب یا مصیبت موقّتاً گرفتار

حالت کثرت تردیدشود باید به تردید خود اعتنا کرده و مطابق احکام آن رفتار کند.

منظور از اعتنا نکردن به تردیداین است که آن طرف را که به نفع اوست بگیرد،

مثلاً اگر تردید کند سجده یا رکوع را به جا آورده، بنا بگذارد که به جا آورده است، هرچند از محل آن نگذشته است

یا اگر تردیدکند نماز صبح را دو رکعت خوانده یا سه رکعت، بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است.

کسی که فقط در یک مورد نماز زیاد شک می کند (مثلاً در حمد وسوره) چنانچه در چیزهای دیگر شک کند

باید به دستور تردید عمل نماید، تنها درموردی که زیاد تردیدمی کند اعتنا نخواهد کرد،

همچنین اگر کسی در نماز معیّنی مانند نماز صبح زیاد شک می کند، فقط در آن باید اعتنا نکند

و نیز اگر کسی در مکان مخصوصی ( مثلاً وقتی در میان جمع نماز می خواند) زیاد تردیدمی کند

فقط در همان جا اعتنا به شک خود نمی کند

 

هرگاه انسان نداند که کثیر الشک شده یا نه ؟

هرگاه انسان شک کند کثیرالشّک شده یا نه بنا می گذارد بر این که کثیرالشّک نشده و

بالعکس اگر کثیرالشّک بوده، تا یقین نکند به حال معمولی برگشته، باید به شک خود اعتنا نکند.

کسی که زیاد شک می کند اگر تردیدکند رکنی را به جا آورده یا نه (مانند رکوع) و به آن اعتنا نکند

بعد یادش بیاید که آن را به جا نیاورده است، چنانچه وارد رکن بعد نشده باید آن را به جا آورد

و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است، ولی اگر غیر رکن باشد و بعد یادش بیاید که به جا نیاورده،

چنانچه وارد رکن بعد نشده به جا می آورد و اگر وارد رکن بعد شده بر نمی گردد و نمازش صحیح است.

اشخاص وسواسی باید به یقین و تردیدخود عمل نکنند بلکه مطابق اشخاص معمولی عمل کنند

خواه یقین برای آنها حاصل شود یا نه، و الاّ در بسیاری از موارد نمازشان باطل خواهد بود.

 

5. شک  کردن امام جماعت  و مأموم

اگر امام جماعت در عدد رکعت های نماز تردید کند، مثلاً نداند سه رکعت خوانده یا چهاررکعت هرگاه مأموم بداند

چهار رکعت خوانده با علامتی به امام می فهماند و امام باید مطابق آن عمل کند و بعکس اگر امام می داند

چند رکعت خوانده، ولی مأموم تردید می کند، باید از امام پیروی کند و به شک خود اعتنا نکند.

برای آگاه کردن امام ممکن است به عدد رکعات نماز دست بر زانو بزند، یا «اللّه اکبر» بگوید

و یا به هر ترتیب دیگر که سخن گفتن و کاری بر خلاف نماز انجام دادن در آن نباشد،

ولی نباید قبل از امام برخیزد و نماز خود را ادامه دهد.

 

6.شک در نماز مستحبّی

هرگاه در عدد رکعت های نماز مستحبّی تردید کند مخیّر است بنا را بر کمتر بگذارد

یا بیشتر، مگر این که طرف بیشتر، نماز را باطل کند که در این صورت بنا را بر کمتر می گذارد،

مثلاً اگر شک میان یک و دو کند مخیّر است بنا را بر یک یا دو بگذارد، ا

مّا اگر تردید در میان دو و سه کند حتماً بنا را بر دو، می گذارد.

تردید در افعال نماز مستحب با نماز واجب فرق ندارد،

مثلاً اگر تردیددر حمد یا رکوع کند چنانچه محل آن نگذشته است

باید به جا آورد و اگر محلّ آن گذشته است اعتنا نکند.

 

 شک های صحیح نماز چیست ؟

چنانچه گفته شد شک در عدد رکعتهای نمازهای چهار رکعتی در نُه صورت صحیح است:

1.شک میان «دو و سه» بعد از سر برداشتن از سجده دوم:

باید بنابگذارد که سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند

و نماز را تمام کند و بعد از نماز، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده به دستوری که بعداً گفته می شود به جا آورد

و اگر در سجده دوم بعد از ذکر واجب تردید کند بنا بر احتیاط واجب همین دستور را عمل کند،

بعداً نماز را هم اعاده نماید (این حکم در تمام مواردی که تردیدباید بعد از تمام کردن سجده دوم باشد جاری است).

دوّم ـ دو دلی میان «سه و چهار»: که در هر جای نماز باشد بنابر چهار می گذارد و نماز را تمام کرده

و بعد از آن یک رکعت نماز احتیاط ایستاده، یا دو رکعت نشسته، به جا می آورد.

3. تردید میان «دو و چهار» بعد از سر برداشتن از سجده دوم: که باید بنا را بر چهار بگذارد

و نماز را تمام کند و بعد دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.

4. تردیدمیان «دو و سه و چهار» بعد از سر برداشتن از سجده دوم:

اید بنا را بر چهار بگذارد و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده،

سپس دو رکعت نشسته به جا آورد.

 

 حکم شک های صحیح نماز بین رکعت چهار و پنج چیست ؟

5.تردید میان «چهار و پنج» بعد از سر برداشتن از سجده دوم:

بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند و بعد از آن دو سجده سهو به جا می آورد.

ششم ـ تردید میان «چهار و پنج» در حال ایستاده: باید بنشیند تا شک او تبدیل به سه و چهار شود

و بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند بعد یک رکعت نماز احتیاط ایستاده،

یا دو رکعت نشسته به جا می آورد و احتیاط واجب آن است که نماز را نیز اعاده کند.

7. دودلی بین «سه و پنج» در حال ایستاده: باید بنشیند شک او به دو و چهار برمی گردد،

بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند، سپس دو رکعت نماز احتیاط ایستاده به جا می آورد

و بنابر احتیاط واجب اصل نماز را نیز اعاده می کند.

8. دودلی بین «سه و چهار و پنج» در حال ایستاده: باید بنشیند و تردید  او به دو و سه و چهار برمی گردد،

بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تکمیل کرده، سپس دو رکعت نماز احتیاط ایستاده

و بعد دورکعت نشسته به جا می آورد و احتیاطاً اصل نماز را اعاده می کند.

9. ـ تردید میان «پنج و شش» در حال ایستاده: باید بنشیند وشک او به چهار و پنج بر می گردد،

نماز را تمام کرده و دو سجده سهو به جا می آورد و بنابر احتیاط اصل نماز را اعاده می کند.

 

منبع :تبیان

گردآوری :نماگرد