احکام نگهداری سگ های ترئینی در خانه چیست؟
در چند سال اخیر کم بیش وجود سگ های را در خیابان یامنازل مشاهده می کنیم که به سگهای تزئینی معروف هستند .صاحبان آنان عقیده دارند که چون مسائل پزشکی و نظافتی را رعایت می کنند دلیل بر نجس بودن آنها نیست .اما باید این نکته را هم به یاد داشته باشیم که اسلام سگ را حیوانی نجس می داند پس با رعایت بهداشت نمی توان براین ادعا پافشاری کرد .اما در اسلام حقوقی برای حیوانات از جمله سگ بیان شده است .ما در این پست نظر مراجع تقلید را نسبت به نگهداری سگ های تزئینی در خانه جویا می شویم .در مبحث های قبلی ما در بخش احکام از سایت نماگرد می توانیدحکم نگهداری حیوانات در منزل ،نماز خواندن در خانه ای که سگ دارد مشاهده کنید.
نظر اسلام در مورد حقوق حیوانات
حجه الإسلام حسین الادری:
اسلام دین تعادل و میانه روی است. این اعتدال و میانه روی را به وضوح می توان در دستورات اسلامی مشاهده کرد.هرچند در اسلام سگ حیوانی نجس است، امّا این سبب نشده تا حقوق او به عنوان یک حیوان، نقض شود.
رعایت حقوق سگ این است که با رسیدگی به آب و غذایش و آزار نرساندن به او، حقوقش را رعایت کرده ای.همانطور که به رعایت حقوق سایر حیوانات و سیرکردن و رفع تشنگی آنها در روایات اسلامی تأکید شده است.پیشوایان و بزرگان مذهبی ما، با اینکه عقیده به نجاست سگ دارند،
امّا ظلم به این حیوان را روا ندانسته، حق و حقوقی برای آن قائل شده اند.با مطالعه در آثار دانشمندان اسلامی این مساله به روشنی قابل درک است.در کتب فقهی آمده است: اگر شخصى، به مقدار وضو گرفتن آب داشته باشد، و بترسد که اگر با آن وضو بگیرد، دچار تشنگى شود،بر او واجب است که تیمم کند و آب را برای نوشیدن نگهدارد.
صاحب جواهر(قدّس سرّه)، پس از نقل این فتوا مى نویسد:
«وکذا الحیوان اذا کان کذلک وان کان کلبا»(اگر از تشنگى حیوانى نیز بترسد، حکم همین است، گرچه آن حیوان، سگ باشد.)
شهید ثانى در بحثاطعمه و اشربه کتاب مسالک، مى نویسد:
«و لو کان للانسان کلب غیر عقور جائع وشاه فعلیه اطعام الشاه»(اگر انسان، داراى سگ بی آزار و گوسفندی گرسنه باشد، بر او واجب است.تا گوسفند را آب و علف دهد.) یعنی نجات گوسفند بر سگ اولویت دارد.
صاحب جواهر، در این حکم به شهید ثانی ایراد گرفته و می گوید:
«فیه منع، بل قد یقال باولویه الکلب لامکان ذبح الشاه بخلاف الکلب»(حفظ جان سگ اولویّت دارد. زیرا مى توان گوسفند را سر برید؛ ولى این کار، در مورد سگ ممکن نیست.)
کلام این دو فقیه، گویاى واجب بودن حفظ جان حیوان حتى سگ است،هرچند در این مورد اختلاف بر سر اینست که حفظ حیات کدامیک اولویت دارد.
اگر فقهای اسلام در نظرات فقهی خود اینگونه حقوق حیوانات حتی سگ را در نظر می گیرند،بخاطر اینست که سخنشان برگرفته از روایات معصومین(ع) است.
در متون روایی ما، روایات فراوانی هستند که توجه به حقوق سگ را به عنوان یک حیوان تایید می کنند. در بعضی از روایات ازاذیت و آزار سگ منع شده، در دسته ای دیگر به اطعام و سیراب کردن سگ توجه شده است.علاوه بر این روایاتی هستند که قاتل سگ را ملزم به پرداخت دیه می کند،از این روایات نیز شاید بتوانحق و حقوقی برای سگ در اسلام ثابت کرد.
هرچند عده ای می گویند: روایات دیه سگ، حقی را برای این حیوان ثابت نکرده بلکه تنها خسارت مالی صاحبش را جبران می کند،امّا با در نظر گرفتن همه روایات، خلاف این مطلب ثابت می شود. چرا که دیه انسان را نیز به ولیّ او می پردازند امّا این سبب نمی شود خود آن شخص ارزش و قدری نداشته باشد. پس وقتی در دین اسلام برای سگ دیه قرار داده می شود،
می توان نتیجه گرفت که به این حیوان، ارزش و بهایی داده شده است و پرداخت دیه به صاحب آن جبرانگر همین بهاء و ارزش فوت شده است.
روایات در مورد حقوق سگ
به نمونه ای از این سه دسته روایات اشاره می کنیم:
امیرمؤمنین(ع) از پیامبر(ص) نقل مى کند که آن حضرت فرمود:
«اِیّاکُمْ وَ الْمُثْلَه وَ لَوْ بِالْکَلْبِ الْعَقُورِ: از مثله کردن بپرهیزید، هر چند در مورد سگ آزار رساننده باشد.»
«عَنْ نَجِیحٍ قَالَ رَأَیْتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ(ع) یَأْکُلُ وَ بَیْنَ یَدَیْهِ کَلْبٌ کُلَّمَا أَکَلَ لُقْمَه طَرَحَ لِلْکَلْبِ مِثْلَهَا فَقُلْتُ
لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ لَا أَرْجُمُ هَذَا الْکَلْبَ عَنْ طَعَامِکَ قَالَ دَعْهُ إِنِّی لَأَسْتَحْیِی مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَکُونَ ذُو رُوحٍ یَنْظُرُ فِی وَجْهِی وَ أَنَا آکُلُ ثُمَّ لَا أُطْعِمُه:
نجیح گوید: حسن بن على(ع) را دیدم که مشغول خوردن غذا بود و سگى روبروى او قرار گرفته بود، هر لقمه اى که مى خورد یک لقمه هم به آن سگ مى داد.
عرض کردم: یابن رسول اللّه! این سگ را از سفره غذای شما دور کنم؟
حضرت فرمود: رهایش کن زیرا من از خداوند حیا مى کنم که جاندارى به من نگاه کند و من بخورم و به او نخورانم.»
«روى عن رسول الله(ص) انه قال: اطلعت لیله اسرى بى على النار … واطلعت على الجنه فرأیت امرأه مومه یعنىزانیه فسألت عنها فقیل انها مرّت بکلب یلهثمن العطش فأرسلت ازارها فى بئر فعصرته فى حلقه حتى روى فغفرالله لها.
شیخ طوسى در مبسوط مى نویسد: روایت شده از رسول خدا(ص) که آن حضرت فرمود: در شب معراج، … بر بهشت اطلاع یافتم.در آن جا زن بدکاره ای را دیدم. درباره او پرسیدم. گفته شد: سبب پاداش وى این است که روزى گذرش به سگى افتاد.که از شدت تشنگى زبانش بیرون افتاده بود. وى لباس خود را در چاه فرو برد، آب آن را در گلوى سگ فشرد، تا سیراب شد. بدین سبب خدا او را بخشید.»
دیه سگ در روایات
صدمه وکشتن سگ در صورتی که هار بوده و یا بنا به تعبیر روایات گاز گیرنده و موذی باشد جایز است لکن سگهایی که دارای منفعت عقلایی هستندنه تنها کشتن آنها حرام بلکه مستوجب ضمان و پرداخت خسارت به مالک است
روایاتی در این مورد داریم که در ذیل به آنها اشاره میکنیم
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَال: َ دِیَه کَلْبِ الصَّیْدِ أَرْبَعُونَ دِرْهَماً وَ دِیَه کَلْبِ الْمَاشِیَه عِشْرُونَ دِرْهَماً
وَ دِیَه الْکَلْبِ الَّذِی لَیْسَ لِلصَّیْدِ وَ لَا لِلْمَاشِیَه زَبِیلٌ مِنْ تُرَابٍ عَلَى الْقَاتِلِ أَنْ یُعْطِیَ وَ عَلَى صَاحِبِهِ أَنْ یقْبَل.
امام صادق (ع) فرمود:
دیه سگ شکاری چهل درهم، و دیه سگ گله بیست درهم، و دیه سگی که نه شکاری و نه نگهبانِ گله هست،
زنبیلی از خاک است که قاتل باید آن را بدهد و صاحب سگ آن را قبول کند.
«مُحمَّد بنِ أَبِى نَصر عَن الرضَا(ع) فى قَولِ اللهِ عَزَّوجَلَّ(وَ شَروه بثَمَن بَخس دَرَاهم مَعدوده)
قالَ: کَانَت عِشرینَ دِرهماً، و البَخس النَقص، و هِى قیمه کَلبِ الصیّد إذَا قتل کان قیمته(دیته) عشرینَ درهماً:
محمد بن ابی نصر از حضرت رضا(ع) روایت کرده است که آن بزرگوار درباره آیه شریفه(و شروه بثمن بخس دراهم معدوده)، فرمود:بخس به معنای کم و ناچیز است. آنها یوسف را به بیست درهم فروختند،
و این مبلغ، بهای سگ شکاری است که هرگاه کشته شود خون بهایش بیست درهم است.»
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: فِی کِتَابِ عَلِیٍّ(ع): دِیَه کَلْبِ الصَّیْدِ أَرْبَعُونَ دِرْهَماً:
امام صادق(ع) می گوید: در کتاب امام علی(ع)، دیه سگ شکاری چهل درهم دانسته شده است.»
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: دِیَه کَلْبِ الصَّیْدِ السَّلُوقِیِّ أَرْبَعُونَ دِرْهَماً مِمَّا أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) بِهِ لِبَنِی خُزَیْمَه:
امام صادق(ع) فرمود: دیه سگ شکارى سلوقى چهل درهم است، بر مبناى دستورى که رسول خدا(ص) به بنى خزیمه در این باره داد.»
نظر اسلام در مورد حقوق سگ
حال که اسلام، حقوق سگ را به عنوان یک حیوان به رسمیّت می شناسد،هیچ کس نباید تحت هر عنوانی بدون دلیل، به این حیوان آسیبی برساند،و نمی توان نجاست آن را دلیلی بر نفی حقوق و سبب پستی و بی ارزشی آن دانست.به عبارتی دیگر سگ نیز یکی از مخلوقات خداوند و قابل احترام است.در وسائل الشیعه بابی هست به عنوان «بَابُ جَوَازِ قَتْلِ کِلَابِ الْهِرَاشِ».
در این باب حدیثی نقل شده که پیامبر(ع) فرمودند:
«لَا تَدَعْ … کَلْباً إِلَّا قَتَلْتَهُ: رها مکن سگی را مگر آنکه آن را بکشی».
در بحارالانوار نیز حدیثی به همین مضمون آمده و پس از آن، از قتل سگهای بی آزار و مفید مثل سگ نگهبان و شکار نهی شده است.
دیه سگ نیز همانطور که قبل از این گفته شد می تواند دلیلی بر منعِ کشتار بی دلیل سگهای بی آزار از سوی شرع باشد.
سگ های تزئینی مساله نجس بودن سگ، نگهداری و خرید فروش آن
نگهداری و خرید و فروش سگ برای نگهبانی و شکار، و سگی که امروزه مورد استفادهپلیس و نیروهای امداد می باشد و یا دارای منفعت عقلانی می باشد، مکروه نیست.
از مجموع روایات استفاده می شود که نگهداری سگهای مفید مثل سگ نگهبان، با وجود اینکه کراهت ندارد،امّا بهتر است محل زندگی او جدای از محل زندگی انسان باشد، به گونه ای که حداقل بینشان دربی فاصله شود.یعنی خانه‌ای جداگانه برای سگ ساخته شود.
و اگر در برخی روایات از نگهداری سگهای مفید هم نهی شده، در صورتی است که محل زندگی او جدا نباشداسلام برای رفاه انسان، نگهداری سگهای مفید را مکروه نمی داند
خلاصه اینکه مسئله نجاست سگ، یکی از مسائل قطعی فقهی اسلام است.با اینکه در قرآن اشاره ای به این مسئله همانند بسیاری از مسائل دیگر نشده است اما این حکم در روایات معتبر صریحاً بیان شده است.
سگ های تزئینی (آیا خرید فروش سگ حرام است ؟)
بعضی به اشتباه برای حرمت خرید و فروش سگ اینگونه استدلال کرده اند:«یکی از انواع معاملات حرام، معامله عین نجاست است.یعنی اگر چیزی نجس است، معامله آن حرام است.
علما وقتی نظرشان این است که سگ نجس است،خودبخود معامله آن هم حرام می شود. اما اغلب علما معتقدند که اگر معامله عین نجاست،منفعت و سود عقلایی داشته باشد، در آن مورد حرمت آن برداشته می شود.»
حکم تحریم خرید و فروش، دایر مدار منفعت و سود عقلایی است، نه نجس و پاک بودن.یعنی اگر شیئی سود عقلایی داشت معامله اش جایز است و الّا جایز نیست،
چه نجس باشد و چه طاهر بنابراین، نجاست شیء، نقشی در حرمت معامله آن ندارد و بهتر است چنین گفته شود:
یکی از شرایط مبیع یعنی شیء مورد معامله داشتن منفعت و سود عقلایی یا به عبارتی مالیّت داشتن آن استو چون عین نجاسات غالباً منفعت و سودی ندارند،
مالیّت نداشته و صلاحیت خرید و فروش را ندارند. امّا هرگاه همین نجاسات دارای منفعت و سودی شدند،معامله آنها صحیح است و دارای مالیّت بوده و قابل خرید و فروشند. مانند خون که نجس است،
اما هم اکنون از آن استفاده عقلایی می شود و مالیّت دارد، بنابراین خرید و فروش آن مجاز است.پس نمی توان گفت: معامله مردار، خون و سگ چون نجس هستند حرام است.
بلکه گفته می شود: چون منفعت عقلایی و مالیّت ندارند حرام است،امّا اگر دارای منفعتی شد، معامله اش جایز است.لازم به ذکر است که در گذشته بیشتر نجاسات، منفعت حلالی نداشتند
و بهمین خاطر علما حکم به حرمت معامله نجاسات می دادند.این سبب شده تا عده ای تصوّر کنند معامله شیء نجس،مطلقاً حرام می باشد و علّت تحریم هم چیزی جز نجاست نیست.
خلاصه اینکه صرف نجس بودن، سبب حرمت معامله نجاسات از جمله سگ نمی شودتا کسی بگوید: چرا با اینکه انواع سگ سگ صید، شکار، ولگرد و زینتی نجس هست،
امّا معامله سگ صید جایز است ولی معامله سگ زینتی حرام است.چراکه ملاک در اینجا انتفاع و عدم انتفاع عقلائی است، نه چیز دیگری.از این روایات و سخن علما که قبلا گذشت استفاده می شود:
هر سگی که منفعت عقلایی داشت، خرید و فروشش جایز است
احکام تکلیفی موارد استفاده از سگ در امور مختلف
سگ نیز به عنوان یکی از مخلوقات الهی در جهت انتفاع انسان خلق شده و خداوند متعال نحوه و کیفیت این انتفاع را برای انسانها بیان نمودهتا ضمن استفاده از منافع آن از ضررها و مفاسد معنوی و مادی که به مقتضای خلقت در سگ وجود دارد مصون باشند.
با وجود نجاست سگ، اصل اولی در مورد انواع انتفاعات از این حیوان بنا به مقتضای اصاله الصحه و اصل حلیت، جواز استلکن باید این نکته را مد نظر داشت که انتفاع باید عقلایی باشد نه توهمی.
نگهبانی وشکار: استفاده از سگ در امر نگهبانی منزل، دام، باغ، شکار و سگهایی که دارای منفعت عقلایی بودهواصطلاحا سگ قابل تعلیم(در امور عقلایی) حلال بوده و خرید و فروش آن نیز حلال است.
جرم یابی و نجات: با پیشرفت علم و شناخت ویژگی های منحصر به فرد این حیوان از نظر بویایی،استفاده از آن در مواردی مثل استفاده پلیس در جهت کشف مواد مخدر یا مواد منفجره و یا تعقیب مجرمین و همچنیناستفاده از آن در حوادثغیر مترقبه و امثال آن بنابر قاعده فقهی اصاله الصحه و اصاله الحلیه جایز و حلال است.
امور طبی و پزشکی: استفاده از اجزاء سگ مانند خون یا جوارح داخلی و ظاهری آن در جهت درمان پزشکی و یا پیوند به انسان جایز می باشدو در صورت پیوند این اجزا عضوی از بدن انسان محسوب می گردد و دیگر نجس نیست.
نکته:
چنین سگهایی به لحاظ انتفاعی که دارند مال محسوب شده، قابل خرید و فروش و رهن و اجاره و …هستند،صدمه به آنان ضمان آور و مستوجب پرداخت خسارت است و حتی نفقه آن مانند تامین خوراک و درمان آن بر مالک واجب است.
احکام مربوط به استفاده از پوست وگوشت سگ
خوردن سگ: استفاده از سگ برای خوردن حرام مسلم است.و این مطلب از طریق روایات و قاعده متفق علیه فقهی قابل اثبات است.ضمن آنکه انسان به مقتضای طبیعت انسانی از خوردن گوشت سگ تنفر دارد.قاعده فقهی عنوان می دارد «کل نجس حرام؛ هرچیز نجسی خوردن آن حرام است».روایات متعدد هم بر حرمت گوشت دلالت می کند که در یک نمونه ازآن،امام علیه السلام سه مرتبه با تاکید، حرمت استفاده از گوشت سگ را یادآور می شوند.
استفاده در لباس و..: استفاده از پوست و موی آن در لباس جایز نیست و موجب بطلان نماز می گردد.پوست سگ از نظر فقها امامیه نجس بوده و با دباغی هم پاک نمی شود لذا استفاده از آن در لباس و پوشاک ممنوع است.و نماز با آن هم باطل می باشد ولی اگر منفعت عقلایی برای آن وجود داشته باشد مانند پیوند و امثال آن استفاده از آن اشکالی نداردو به لحاظ آنکه جزیی از بدن انسان می گردد پاک محسوب می شود.
تماس ونگهداری: تماس و نگهداری هرگونه سگ در خانه کراهت داردلکن در مورد سگ نگهبان و شکار و سگ دارای منفعتعقلانی درصورتی که در مکان جداگانه ای در منزل نگهداری گردد مکروه نیست.
سگ های تزئینی رسیدگی و احسان به سگ:
دادن غذا و آب به همه حیوانات و از جمله انواع سگ مستحب و صدقه محسوب می گردد.از آن گذشته «هر جاندارى که در اختیار کسى قرار بگیرد، بایستى وسایل زندگى آن جاندار را تأمین نماید.
کلمه جاندار شامل همه انواع حیوانات است، مگر حیواناتى که آزار و ضررى به انسان وارد کنند،مانند عقرب و افعى و مار که بالذّات موذى مىباشندو مانند سگ هار و دیگر حیوانات بیمار که بیمارى آنها علاج ناپذیر و موجب ضرر مىباشد.
بنا بر این، احکام حقوقى مقرّر شامل هر حیوانى مىباشد، خواه گوشتش خوردنى باشد،یا نه، بلکه خواه به نحوى از انحاء قابل بهره بردارى باشد یا نه».نکته جالبی که از این قسمت نتیجه می شود آن است
که اگر مقداری آب برای رفع تشنگی یکی از دوحیوان(سگ و گوسفند) وجود داشته باشدکه هردو در آستانه مرگ هستند آب را باید به سگ داد وگوسفند را ذبح کرد
بدان جهت که پایان دادن به حیات گوسفند با ذبح شرعى، امرى استقانونى ولى مردن سگ از تشنگى خلاف قانون است، لذا آب به سگ داده مىشود تا بدون علت هلاک نشود.
این موضوع را شهید دوم در مسالک آورده است.
حکم شرعی نگهداری سگهای تزئینی در خانه
در برخی خانه ها مشاهده می شود که سگ را نگه داری می کنند و این حیوان در کنار سایر اعضای خانواده زیر یک سقف است.برخی افراد نیز به خرید و فروش این حیوان و متعلقاتش می پردازند.اما درباره نگه داری سگ و خرید فروش متعلقات آن مراجع پاسخ می دهند.
آیت الله خامنه ای:
نگهداری سگ غیر از سگ گله و شکاری و نگهبان مذموم است و اگر این کار تشبه به غیرمسلمانان باشدو باعث ترویج فرهنگ آنان گردد و یا باعث آزار و اذیت همسایگان گردد، حرام است.در مورد خرید و فروش متعلقات سگ،به طور کلی اینگونه امور اگر باعث ترویج عمل باطل محسوب می شود، جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی:
نگهداری سگ اگر به قصد استفاده مشروع و عقلایی مثل نگهبانی باشد، اشکالی ندارد؛ولی خرید و فروش و نگهداری سگهای زینتی و امثال آن جایز نیست.و اگر فایده این وسایل منحصر در سگهای زینتی و خانگی باشد خرید و فروش آن اشکال دارد.
آیت الله سیستانی:
خرید و فروش سگ جایز نیست،مگر سگ شکار ولی نگهداری آن اشکال ندارد.اگر چه نجس است و نماز خواندن در خانه ای که سگ در آن نگهداری می شود مکروه شمرده شده است.
منبع :افکار نیوز
گردآوری :نماگرد
