احکام مربوط به موسیقی و غنا چیست ؟
موسیقی یا موزیک که در زبا فارسی به آن خنیا گفته می شود ،از فعالیتهای انسانی است که ریشه ی تشکیل دهنده ی آن صدا و سکوت است .در میان فقهای اسلام کسانی موسیقی را یکسره لهو لعب می دانستند و آن را مکروه وحرام می شمردند.بعضا نیز معتقدند بودند که موسیقی شخص را به سوی سوق می دهد .در این پست قصد آن داریم تا با احکام شرعی در نظر علماءدر این زمینه آشنا گردیم
تعریف دقیقی از موسیقی و غنا
موسیقی و غنا دو امر متفاوت هستند موسیقی مربوط به آلات و ابزار خاص خود است ولی غنا صفت صوت و خوانندگی محسوب می شود. و به هر تقدیر نباید طرب انگیز و محرّک باشند.
البته معانی (طرب انگیز، محرّک) معانی روشن و خالی از ابهام هستند. گرچه ممکن است در مواردی مشکوک باشند که موارد مشکوک به لحاظ شرعی منعی ندارد.
طرب انگیز آن صوت یا صدایی است که حالت سبکی و سبکسری به انسان بدهد که با کرامت ذاتی و انسانی او ناسازگار است و محرّک آن صوت و صدایی است که موجب بر انگیختن شهوات جنسی آدم می شود.
و لذا گفته می شود صدای زن باید نازک و همراه با ناز و خضوع در بیان نباشد و الا حرام است قرآن کریم در آیه 32 سوره احزاب صریحاً از آن نهی کرده است:
« یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفًا ،
ای همسران پیامبر! شما هم چون یکی از آنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید؛ پس به گونهای هوس انگیز سخن نگویید که بیمار دلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید! »
بنا بر این موسیقی مورد نظر و این خوانندگی حرام و خلاف شرع و محرّک شهوات جنسی هستند.
علامه طباطبایی در جلد 16 صفحه 309 المیزان در ذیل این آیه می فرماید:
خضوع در قول عبارت از ترقیق، نرم کردن کلام با مردان به گونه ای که او را به ریبه و بر انگیختن شهوات می خواند.
امام خمینی(ره) سخن گفتن زن را با مردان به این کیفیت حرام دانسته است. و قهراً گوش دادن مرد هم به چنین صدایی حرام خواهد بود.
موسیقی اگر مناسب مجالس لهو و لعب نباشد و در ضمن از جهت دیگری مانند مدح ظالم، ترویج کذب و تقویت باطل ممنوع نباشد، مباح و بدون اشکال است .
البته ممکن است دسته ای از فقها مطلق موسیقی را حرام بدانند. که آن خود حدیث دیگری است ولی مشهور فقهاء این نظر را ندارند.
غنا چیست ؟
غنای معمول در میان گروهی از مردم، هرگاه مشتمل بر اشعار عاشقانه درباره زنان و توصیف زیبایی های آنان و ذکر شراب و دیگر محرمات باشد،
همه عالمان در حرمت آن متفق القول اند، چرا که مصداقِ لهو و غنای مذموم است. و اما اگر از این امور خالی گردد، مختصری از آن در اعیاد و جشن های زفاف جایز است .
اما آن چه امروز در میان (صوفیه) معمول است که انواع آلات طرب را در این زمینه به کار می برند، حرام است.
تفاوت از موسیقی و غنا چیست؟
جواب: غنا یعنی ترجیع صدا به نحوی که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است.
ولی موسیقی، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است.
و اگر به آن نحو نباشد، فی نفسه جائز است و اشکال ندارد.فقهای عظام از دیر زمان در مفهوم (غنا) و (موسیقی) اختلاف داشته و دارند.
برخی بر این باورند که هر موسیقی ای غنا نیست، ولی هر غنایی موسیقی است.
گروهی دیگر بین غنا و موسیقی تفکیک قائل نشده اند و در بعضی از مصادیق به تباین معتقدند. برخی گفته اند:
(صُوت المطرب مع الترجیع; صدای طرب انگیزی که با چهچهه توأم باشد). بعضی قید مجلس لهو را آورده اند
و ۶ این اقوال متضاد ناشی از عدم دست یابی به یک تعریف جامع و صحیح از موسیقی است.
مضافاً این که کارشناسان و متخصصان فن باید موسیقی و غنای مورد نظر فقها را تعریف کنند. کار فقیه صدور حکم است.
شناخت موضوعِ ،مربوط به عرف است، ولی در برخی موارد عرف نیز عاجز است; باید فرد متخصص موضوع راتبیین کند; مانند الکل صنعتی و سفید.
فتوای مراجع در مورد موسیقی وغنا
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای :
هر موسیقى که به نظر عرف لهوى مضل عن سبیل الله باشد، حرام محسوب مى شود و تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است .
و اگر موسیقى این گونه نباشد به خودى خود اشکال ندارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی:
اگر موسیقی مناسب مجالس لهو و لعب باشد شنیدن و نواختن آن حرام است.
(مقصود از مناسب مجالس لهو و لعب آن است که شنونده موسیقی یا آهنگ ترانه ای – مخصوصاً اگر در چنین اموری اهل اطلاع باشد – تشخیص بدهد
که این آهنگ در مجالس معصیت و فسق استفاده می گردد و یا اینکه مشابه آن است).
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
همه صداها و آهنگ های مناسب لهو و فساد حرام است و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرفِ متدین است.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی:
چنانچه جزو آهنگهای لهوی باشد، نواختن، پخش و گوش دادن آن حرام است.
احادیثی در مورد موسیقی از معصومین
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – :
اَنَّ اللهَ بَعثََنی رحمهً للعالَمین و لِاَمحقَ المعازفَ و المزامیرَ و امورَ الجاهلیه.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود:
خداوند مرا مبعوث کرد تا رحمتی برای جهانیان باشم و ساز و نی ها و امور جاهلیت را نابود سازم.
«بحار الانوار، ج79 ص 250»
*****
قال الامام الصّادق – علیه السّلام – :
بیتُ الغناء بیتٌ لا تُؤمَنُ فیه الفجیعهُ و لا تُجابُ فیه الدَّعوهُ و لا تَدخلُه الملائکه.
امام صادق – علیه السّلام – فرمود:
خانه ای که در آن غناء و ساز و آواز نواخته شود، از مصیبت ها و بلاهای دردناک در امان نیست و دعا در آن خانه مستجاب نمی گردد و فرشتگان به آن خانه وارد نمی شوند.
«دعائم الاسلام، ج 2، ص280 »
*****
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – :
کان اِبلیسُ اَوّلَ مَن تَغَنّی.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود:
ابلیس نخستین کسی است که به غناء و آوازه خوانی پرداخت.
«وسائل الشیعه، ج 12، ص 231»
*****
قال الامام الباقر – علیه السّلام – :
الغِناءُ مِمّا وَعَدَاللهُ علیه النارَ و تلاهذه الآیه: و مِنَ الناس مَن یشتری لهوَ الحدیث لیُضِلَّ عن سبیل الله … (لقمان، 6).
امام باقر – علیه السّلام – فرمود:
غنا و آوازه خوانی از جمله گناهانی است که خداوند برای آن وعده آتش داده است، سپس این آیه را تلاوت فرمود:
«برخی از مردم کسانی هستند که سخن بیهوده را می خرند تا دیگران را از روی نادانی از راه خدا گمراه کنند و آیات الهی را به استهزاء گیرند، برای آنان عذابی خوارکننده خواهد بود».
«وسائل الشیعه، ج 12، ص 226
*****
قال الامام الرضا – علیه السّلام – : اِستماع الاَوتار مِنَ الکبائر.
امام رضا – علیه السّلام – فرمود:
گوش دادن به (صدای) تارهای موسیقی از گناهان کبیره است.
«مستدرک الوسائل، ج 13، ص220»
منبع :حوزه
گردآوری :نماگرد
