احکام دینی

احکام نذر و عهد

اولین نفری باشید که امتیاز میدهد.

فتوای مراجع تقلید در مورد احکام نذر و عهد 

 

احکام نذر و عهد
احکام نذر و عهد

 

 احکام نذر (کفاره نذر)

مسأله 2654 اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند باید کفّاره بدهد یعنی یک بنده آزاد کند یا به شصت فقیر طعام دهد یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد.

(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی): بقیّه مسأله ذکر نشده.

نوشته های مشابه

(گلپایگانی، صافی،زنجانی): باید به مقداری که در مسأله پیش گفته شد کفّاره بدهد.

(مکارم): گناه کرده و باید کفّاره بدهد..

 

احکام نذر (حکم فراموشی نذر)

(بهجت): و کفاره آن بنا بر أظهر کفاره قسم و بنا بر احتیاط مستحب ّ کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان است.

 

احکام نذر وعهد
احکام نذر وعهد

 

فراموش کردن نذر یا انجام در حال ضرورت

مسأله اگر نذر کند که تا وقت معیّنی عملی را ترک کند، بعد از گذشتن آن وقت می‌تواند آن عمل را بجا آورد و اگر پیش از گذشتن وقت از روی فراموشی یا ناچاری  انجام دهد، چیزی بر او واجب نیست ولی باز هم لازم است که تا آن وقت آن عمل را بجا نیاورد و چنانچه (دوباره پیش از رسیدن آن وقت  بدون عذر آن عمل را انجام دهد، باید به مقداری که در مسأله پیش گفته شد کفّاره بدهد .

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت) نیست(مکارم): از روی فراموشی یا اجبار..[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه (مکارم) نیست] (خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): باید کفّاره بدهد.

(گلپایگانی، صافی): باید به مقداری که در دو مسأله پیش گفته شد کفّاره بدهد.

(زنجانی): مسأله اگر نذر کند که تا وقت معیّنی عملی را ترک کند، بعد از گذشتن آن وقت می‌تواند آن عمل را بجا آورد و اگر پیش از گذشتن وقت از روی عمد یا عذر انجام دهد چنانچه دیگر هدفی از نذر برای ترک باقی نباشد، لازم نیست در بقیه مدّت آن را ترک نماید و اگر هدف از نذر ترک هنوز باقی باشد، بنا بر احتیاط باید تا آخر وقت تعیین شده آن عمل را بجا نیاورد، و چنانچه دوباره پیش از رسیدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد، باید به مقداری که در دو مسأله پیش گفته شد کفّاره بدهد، و در این فرض اگر از اوّل بی عذر انجام داده باشد کفّاره مسلّم و بنا بر احتیاط متعدّد خواهد بود.

توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
مطابق نظر آیت الله خامنه ای

 

احکام نذر و عهد
احکام نذر و عهد

 

احکام نذر مطابق نظر آیت الله خامنه ای

نذر

تعریف: ملتزم دانستن خود به اینکه عملی را برای خدا به نحو مخصوص انجام دهیم.

شرایط انعقاد نذر

 صیغه نذر: در انعقاد نذر، صرف نیت کافی نیست و ذکر صیغه لازم است؛ گرچه لازم نیست صیغه به عربی باشد؛ مثال: “لله علیّ ان اصلّی صلاه اللیل”؛ “برای خدا بر من است که نماز شب بخوانم” یا “لله علیّ ان اترک الغیبه”؛ “برای خدا بر من است که غیبت نکنم”.

مسئله
منعقد شدن نذر با جملات زیر محل اشکال است:
“نذرت لله ان اصوم”؛ “نذر کردم برای خدا اینکه روزه بگیرم”.
“لله علی نذر صوم یوم”؛ “برای خداوند بر من است نذر یک روز روزه”.
لذا بنابراحتیاط، باید به نذر عمل شود و با ترک آن، بنابر احتیاط، کفاره تعلق می­‌گیرد.

* متعلق نذر (آنچه در نذر بیان شده انجام یا ترک آن) باید رجحان داشته باشد؛ چه واجب باشد و چه مستحب (از نظر انجام آن) و چه حرام باشد و چه مکروه (از نظر ترک آن)؛ مانند اینکه نذر کند روزه بگیرد یا زیارت برود یا نذر کند غیبت را ترک کند یا سیگار نکشد.
بنابراین در صورتی­که متعلق نذر، امر مرجوحی باشد، نذر صحیح نیست؛ مانند اینکه نذر کند سیگار بکشد یا غیبت کند. اما اگر متعلق نذر امر مباحی باشد، در صورتی­که جهت رجحانی در آن مدّ نظر باشد، نذر منعقد می­‌شود؛ مانند اینکه نذر کند غذا بخورد تا توانایی بر اطاعت خدا داشته باشد. اما اگر هیچ رجحانی نداشته باشد، نذر منعقد نمی­‌شود.

* باید متعلق نذر مقدور ناذر باشد و مشقت فراوان یا ضرر قابل توجه نداشته باشد؛ مثلاً کسی که روزه برایش ضرر دارد، نمی­‌تواند نذر کند که روزه بگیرد یا کسی­ که توان راه رفتن ندارد، نمی­‌تواند نذر کند که با پای پیاده به کربلا برود.

 

احکام نذر و عهد
احکام نذر و عهد

نکته

ترجیح داشتن و عاجز نبودن هنگام فرارسیدن وقت عمل نذر نیز ملاک است. لذا اگر وقت عمل، متعلق نذر رجحان نداشت یا ناذر، عاجز از انجام آن بود یا برای او مشقت فراوان داشت، عمل به نذر واجب نیست.
* شخص نذر کننده باید بالغ، عاقل، دارای اختیار و دارای قصد باشد و همچنین اگر در مورد مال خود نذر کرده، محجور (مثل سفیه یا مفلس) نباشد.
نکته
انسان سفیه حتی وقتی­ چیزی را در نذر به عهده و ذمه بگیرد که جنبه مالی داشته باشد، اگرچه از عین اموال حال حاضر او نباشد، نذرش باطل است. اما شخص مفلس اگر چیزی را که جنبه مالی دارد، به عهده و ذمّه بگیرد، ولی در مورد عین یکی از اموال حال حاضرش نذر نکرده، ایرادی ندارد و نذر منعقد است.
* اگر زن به همراه شوهرش باشد، نذر زن بدون اذن شوهر، اگر چه در مورد اموال زن باشد، باطل است.

مسئله

* اگر ابتدا شوهر اذن دهد و پس از نذر، مانع شود، نذر واجب­ الوفاء است.
* معنای لزوم اذن شوهر آن نیست که زن در اموال خودش اجازه تصرف ندارد. بلکه بدین معناست که نذر او واجب­الوفاء نیست.

 

احکام نذر و عهد
احکام نذر و عهد

اقسام نذر

* نذر مشروط: نذری است که معلق بر چیزی باشد. این نوع نذر به سه صورت است:
الف) به شکرانه نعمت دنیوی یا اخروی نذر کند.
مثال: اگر خداوند به من فرزند سالمی عطا کند، برای خدا بر من است که چهل فقیر را غذا دهم؛ در این مثال، اطعام فقیر متوقف بر داشتن فرزند سالم است که به شکرانه آن این نذر انجام می­‌شود.
ب) برای طلب دفع بلا و گرفتاری این نذر منعقد می­‌شود.
مثال: اگر خداوند پدرم را شفا دهد، برای خدا بر من است که چهل شب زیارت عاشورا بخوانم.
ج) نذر برای بازداشتن نفس از عمل محرم یا مکروه است.
مثال: اگر دروغ گفتم، برای خدا بر من است که یک فقیر را غذا دهم.

* نذر مطلق: نذری است که بر چیزی معلق نیست.
مثال: برای خدا بر من است که ماه رجب را روزه بگیرم.

مسئله

* اگر آنچه را نذر کرده مقید به زمان یا مکان خاصی است، انجام آن در غیر آن مکان یا زمان کافی نیست.
* اگر فرضاً ده روز روزه نذر کند و معین نکند که پی­در­پی یا به صورت پراکنده باشد، به هر صورت انجام دهد اشکال ندارد.
* اگر مالی را نذر یکی از مشاهد مشرفه کند، باید صرف مصالح آن مکان شود. اما اگر مال را نذر یکی از ائمه (ع) یا اولاد آنها نماید، جایز است در هر کار خیر، اعم از صدقه به فقراء، ساخت و تعمیر مسجد، پل و …. صرف شود؛ با قصد اینکه ثواب آن به منذورله برگردد؛ هرچند مستحب است که صرف مخارج حرم و زائران و خادمان آن شود. البته اگر نذر مقید به مصرف خاصی است، باید طبق آن عمل شود.

 

احکام نذر و عهد
احکام نذر و عهد

احکام نذر ( تخلف از نذر)

مسئله

* در صورتی شکستن نذر موجب کفاره می‌شود که نذرکننده عمداً و با اختیار (نه از روی فراموشی یا اضطرار یا اکراه و تهدیدی) به نذر خود عمل نکند. (کفاره جای توبه را نمی‌گیرد).

* اگر نذر کند هر پنجشنبه را روزه بگیرد، در صورتی­که بعضی از پنجشنبه­‌ها مصادف با عید فطر یا قربان شود، یا نذرکننده بیمار یا حائض شود و نتواند آن روز را روزه بگیرد، واجب است قضای آن را بجا آورد و این حکم در مورد سفر، احتیاط واجب است.
*. در صورتی­ که نذر کرده روز خاصی را روزه بگیرد، جایز است به سفر رود؛ هرچند سفر برای او ضرورت نداشته باشد. اما بعد از آن باید روزه را قضا ­کند و کفاره­ای ندارد.
*. شخصی نذر کرده هر پنجشنبه روزه بگیرد. در صورتی­ که یک پنجشنبه را روزه نگیرد:
الف) اگر هنگام نذر، منظورش تمام پنجشنبه‌­ها به عنوان مجموعه واحد بوده، به این معنا که اگر حتی یک پنجشنبه هم روزه نگیرد، مطلوب تأمین نشده است در این صورت به خاطر یک بار تخلف، نذر منحل شده و کفاره بر او واجب می­‌شود و هفته­‌های بعد، دیگر روزه واجب نیست.
ب) هر پنجشنبه جداگانه مد نظر است در این صورت در ازای هر پنجشنبه­‌ای که عمداً روزه نگیرد، یک کفاره واجب است.

 

کفاره شکستن نذر

اگر کسی حنث نذر کند، باید یا ده فقیر را اطعام کند یا آنان را لباس پوشاند و در صورتی­که مقدور نباشد، سه روز پیاپی روزه بگیرد.

 

احکام ناتوانی نذر کننده از انجام نذرش

اگر ناذر، از انجام منذور (چه نذر مطلق و چه نذر مقید به زمان) عاجز شود، نذر منحل می‌شود و چیزی بر عهده ناذر نیست؛ مگر در مورد نذر روزه که در صورت عجز، باید در ازای هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد.

رساله آموزشی رهبری.

 

احکام نذر و عهد

 

احکام نذر طبق نظر آیت الله مکارم شیرازی
. تغییر نذر 

اگر صیغه نذر را خوانده باشد، هرچند به غیر زبان عربى، تغییر دادن آن جایز نیست و اگر نخوانده است مانعى ندارد.

مسأله  «نذر» آن است که کار خیرى را براى خدا بر عهده خود قراردهد، یا ترک کارى که نکردن آن بهتر است.

مسأله نذر دو قسم است: نذرى که به صورت «مشروط» انجام مى شود، مثلاً مى گوید: چنانچه مریض من خوب شود انجام فلان کار براى خدا بر عهده من است (این را «نذر شکر» گویند) یا اگر مرتکب فلان کار بد شوم فلان کار خیر را براى خدا انجام خواهم داد (و آن را «نذر زجر» گویند)، دوم نذر مطلق است و آن این که بدون هیچ قید و شرطى بگوید: «من براى خدا نذر مى کنم که نماز شب بخوانم» و همه اینها صحیح است.

مسأله  نذر در صورتى صحیح است که براى آن صیغه خوانده شود، خواه به عربى باشد یا زبانهاى دیگر، بنابراین اگر بگوید چنانچه فلان حاجت من روا شود براى خدا بر من است که فلان مقدار مال را به فقیر بدهم، نذر او صحیح است، بلکه اگر بگوید نذر مى کنم براى خدا اگر فلان حاجت من رواشود فلان کار خیر را انجام دهم، کافى است.

مسأله ـ نذر در صورتى صحیح است که از انسان بالغ و عاقل انجام شود و از روى اختیار و قصد باشد، بنابراین نذر از روى اجبار، یا به واسطه عصبانى شدن و از دست دادن اختیار، صحیح نیست.

مسأله ـ آدم سفیهى که مال خود را در کارهاى بیهوده مصرف مى کند، همچنین کسى که حاکم شرع او را به خاطر ورشکست شدن از تصرّف در اموالش جلوگیرى کرده، نذرهاى مربوط به اموالشان صحیح نیست.

مسأله _ نذر زن اگر مزاحم حقوق شوهر باشد بى اجازه او باطل است و اگر مزاحم نباشد احتیاط مستحب آن است که با اجازه او باشد.

مسأله ـ اگر زن در جایى که احتیاج به اجازه شوهر دارد با اجازه او نذر کند، شوهرش بنابراحتیاط واجب نمى تواند نذر او را به هم بزند یا او را از عمل کردن به نذر جلوگیرى نماید.

مسأله ـ نذر فرزند احتیاجى به اجازه پدر ندارد، مگر این که کار او مایه آزار پدر باشد که دراین صورت نذر او صحیح نیست.

مسأله ـ نذر در مورد کارهایى صحیح است که انجام آن ممکن باشد.

مسأله ـ کارى را که انسان نذر مى کند باید شرعاً مطلوب باشد، بنابراین نذر کار حرام، یا مکروه، یا ترک واجب و مستحب، صحیح نیست.

مسأله ـ لازم نیست جزئیّات و خصوصیّات عملى که نذر کرده مطلوب باشد، همین اندازه که اصل آن شرعاً مطلوب باشد کافى است، مثلاً اگر نذر کند شب اوّل هر ماه نماز شب بخواند صحیح است و باید به آن عمل کند، یا اگر نذر کند در محلّ خاصّى فقرا را اطعام نماید باید مطابق آن عمل نماید.

 

احکام نذر وعهد
احکام نذر وعهد

استفتائات نذر 

سؤال . روش نذر صحیح براى مراسم بزرگ عزادارى امام حسین(علیه السلام)چگونه است؟

جواب: باید نذر کنند که براى رضاى خدا به مراسم حسینى، فلان کمک را مى کنند. و نذر براى پرچم و امثال آن صحیح نیست; بلکه باید براى خدا و به قصد کمک به عزاى صاحب پرچم یعنى امام حسین(علیه السلام) و یارانش باشد.

سؤال . افرادى بر انجام نذر خود توانایى ندارند. آیا باید براى اداى نذر خود وام بگیرند؟ آیا تغییر نذر از محلّى به محلّ دیگر واز غذایى به غذاى دیگر و از زمانى به زمان دیگر جایز است؟

جواب: اگر توانایى ندارند، ساقط مى شود و اگر بتوانند وام را براحتى ادا کنند، وام بگیرند. و تغییر نذر مطلقاً جایز نیست; جز در موارد ضرورت.

سؤال. این جانب سال ها است که در روز عاشورا نذر عدس پلو داشتم که چند سال است به آن مرغ نیز اضافه کرده ام. حال مى خواهم به جاى عدس زرشک بریزم. آیا مانعى دارد؟

جواب: باید همان طور که نذر کرده اید عمل کنید.

سؤال. ما حدود بیست نفر در هیئت عزادارى، هرساله براى دسته امام حسین(علیه السلام) گوسفند قربانى نذر کرده بودیم و هر سال هم دسته به درب خانه ها مى رفت و قربانى هرکس را جلوى خانه خودش سر مى بریدند. ولى بنا به دلایل سردى هوا، شلوغى خیابان ها، دورى راه و وقت کم، تصمیم گرفتند که همه کسانى که نذرى دارند هرچقدر که مى خواهند پول بدهند تا یک عدد گوساله خریدارى و به نیابت از همه جلوى مسجد ذبح شود. آیا اداى نذر گروهى، آن هم به جاى گوسفند گوساله، درست است یا اشکال دارد؟

جواب: اگر صیغه نذر را خوانده اند باید مطابق آن عمل کنند و الاّ مانعى ندارد.

 

 

احکام نذر وعهد
احکام نذر وعهد

 

سؤال. هر سال هم زمان با برپایى مجالس عزادارى در ماه هاى محرّم و صفر، سفره اطعام امام حسین(علیه السلام) گسترده شده و از عزاداران حسینى پذیرایى مى گردد. با توجّه به اینکه طبخ غذا به صورت یکجا در حسینیّه روستا انجام مى گیرد مقدار قابل توجّهى غذا اضافه مى ماند و با توجّه به اینکه نذورات، محدود به روزهاى خاصّى مثل: هفتم، هشتم، نهم و دهم محرّم مى باشد، بعضى از اهالى روستا پیشنهاد کرده اند که مقدارى از نذورات در روزهاى دیگر مثلاً پنجم و ششم یا شب هاى دیگر طبخ گردد تا از اسراف جلوگیرى شود. آیا این کار جایز است؟

جواب: در صورتى که عمل به نذر، در آن روز خاص باعث اسراف و تبذیر گردد مى توان در روز دیگر که این مشکل وجود ندارد به نذر عمل کرد.

سؤال. گاه نذورات براى اطعام و مانند آن به سبب احساسات پاک مردم به قدرى زیاد است که در محل مورد نذر قابل جذب نیست، چه باید کرد؟

جواب: مى توان آنها را به محل هاى محروم که به قدر کافى وسیله ندارند برد، البته محل هاى نزدیک بهتر است و اگر آن هم ممکن نشد در زمان دیگرى در ماه محرّم و صفر در همان مصارف صرف کنند.

سؤال . حکم اضافات نذورات نقدى و جنسى از قبیل روغن گوشت و… که بعضاً فاسد شدنى هستند، در ایّام عاشوراى حسینى یا دیگر ایّام چیست؟

جواب: مى توانید در مجالس دیگر مصرف کنید و اگر آنها هم نیاز ندارند آن را بفروشید و پول آن را در مجالس عزادارى آینده در همان مکان صرف کنید.

سؤال. این جانب سرپرست یک هیئت زنجیرزنى هستم و در ایّام محرّم و صفر و ایّام فاطمیّه و ماه رمضان، مراسم عزادارى در منزل شخصى خودم برگزار مى کنم و تمامى مخارج هیئت از جمله شام و نهار و… بر عهده خودم مى باشد. سؤال من این است که براى هیئت، مقدارى نذرى بیشتر در ایّام دهه اوّل محرّم آورده مى شود (گوسفندهاى قربانى) اگر مقدارى از این نذرى ها را در ایّام دیگر مثلاً 28 صفر یا ایّام فاطمیّه یا خودمان استفاده کنیم، از نظر شرعى اشکالى ندارد؟

جواب: باید طبق نذر عمل شود و استفاده شخصى از آن جایز نیست.

 

احکام نذر وعهد
احکام نذر وعهد

 

سؤال . من نذر کرده ام در مراسم عزادارى سالار شهیدان جلوى نخل، گوسفند قربانى کنم; ولى به تازگى متوجّه شده ام که گوشت گوسفندان بین افراد کمى که اصطلاحاً «باباى نخل» خوانده مى شوند و داراى تمکّن مالى نیز مى باشند تقسیم مى شود. نذر من چه حکمى دارد؟

جواب: چنین نذرى واجب العمل نیست. اگر مایل باشید مى توانید آن را صرف هیئت هاى عزادارى کنید.

سؤال این جانب در سال 83 نذرى کردم به نیّت حضرت ابوالفضل(علیه السلام) در روز تاسوعا گوسفندى ذبح نمایم. در حال حاضر فراموش کرده ام که نذرم براى هر تاسوعاى هر سال بوده، یا براى یک مدّت زمان معیّن بطور مثال پنج ساله. تکلیفم چیست؟

جواب: آن مقدار که یقین دارید، واجب است و اضافه بر آن واجب نیست.

سؤال  ـ لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) اگر فردى قادر به انجام نذر خود نباشد، آیا مرتکب معصیت شده است؟

ب) عدول از نذر بدون دلیل چگونه است؟

ج) آیا تأخیر در آن جائز است؟

جواب: در صورتى که نذر مطلق باشد، تأخیر در آن جایز است. و اگر بدون عذر مخالفت شود، کفّاره دارد. و کفّاره آن مانند کفاره ماه رمضان است.

سؤال  ـ اگر شخصى در شرایط مختلف زندگى، چه قبل از تکلیف و چه پس از آن، نذرهاى متفاوتى نموده، و اکنون تعداد و موضوع آن نذرها را فراموش کرده باشد، وظیفه اش چیست؟

جواب: عمل به آنچه قبل از بلوغ نذر کرده لازم نیست. همچنین اگر صیغه نذر را، هر چند به زبان فارسى، به زبان نیاورده بلکه در دل نذر کرده باشد، عمل به آن واجب نیست. ولى آنچه را بعد از بلوغ نذر کرده، و صیغه آن را نیز خوانده باید به آن عمل کند. و در صورت شک، آن مقدار که یقینى است بجا مى آورد. و در صورتى که مورد نذر مشکوک باشد و نتواند احتیاط کند، قرعه مى زند و طبق آن عمل مى نماید.

گردآوری :گروه مذهبی نماگرد 

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا