آشنایی با گیاه شنگ
گیاه شنگ در کشورهای مختلف نام های گوناگونی دارد. در فارسی به نام های دیگری مثل قندرون، سنسفیل، تسلسفیل، اسپلنج و اسفلنج می باشد و در زبان عربی به اذناب الخیل معروف است و البته در عربی نوع چمنی از این گیاه وجود داردکه برگ های آن باریک تر از شنگ می باشد و لحبه النبس و زنب الخیل نام دارد و در زبان فرانسه به یارب دوشوو معروف می باشد. همچنین درشهرهای شیراز و اصفهان به شنگ آلاله و در خراسان ریش بز خالدار از آن یاد می گردد. گیاه شنگ با نام محلی شن یکی از گیاهان خوراکی خودرو، علفی و بیابانی با نام علمی Tragopogon collinus گیاهی از خانواده کاسنیان می باشد.این گیاه 20 تا 60 سانتیمتر ارتفاع داشته و از لحاظ ظاهری بسیار به تره شباهت دارد ولی طعم آن با تره متفاوت بوده و کمی ترش مزه است و دارای برگهای نواری شکل و متناوب است که در محل نزدیک به ریشه پهنتر از قسمت بالای برگ و به رنگ سبز مایل به کبود است. دانه های گیاه شنگ به رنگ قهوهای و دراز بوده، ریشه آن دوکی شکل و به رنگ سفید مایل به زرد است.فصل رویش گیاه شنگ در فصل بهار بوده و همچنین در ایران در چمنزارهای نمناک شمالی و غربی در کردستان، دامنههای البرز، ارتفاعات اطراف تهران و در اصفهان و شیراز میروید و در اروپا به عنوان گل های تزیینی مورد استفاده قرار می گیرد. از تمامی اندام و قسمتهای گیاه شنگ (برگ، ساقه و ریشه گیاه)استفاده ی درمانی می شود و مهم ترین خواص این گیاه در ریشه ی آن می باشد که متاسفانه در ایران بیشتر از برگ و ساقه این گیاه استفاده می گردد.
انواع گونه های شنگ
گیاه شناسان قدیمی گیاه شنگ را به دو دسته تقسیم می کنند.
- نوع حقیقی (نر)
- نوع چمنی ( ماده)
با قطع نمودن گیاه شنک چمنی شیره ای سفید رنگ به نام قندرون یا قندران از آن بیرون می زند که اگر در برابر مجاورت هوا قرار بگیرد سفت شده و به حالت سقز درمی اید که در ایران آن را می جوند و اگر این شیره مورد حرارت قرار بگیرد به صورت کش در آمده و می توان از آن لاستیک ساخت ولی به دلیل کم بودن مقدار آن ساختن لاستیک به صرفه نمی باشد.
حکیم محمد بن زکریای رازی خوردن ریشه گیاه شنگ را به عنوان پادزهر سموم می دانست.همچنین عصاره گیاه شنگ در طب سنتی ایران طرثوت خوانده شده و پادزهری قوی است و در ساختن تریاق فارون هم به کار می رود.
خواص درمانی گیاه شنگ
طبع گیاه شنگ سرد و خشک (سوداوی) می باشد.
- بهبود هضم غذا
- جلوگیری ازخونریزی معده
- مقوی معده : سبزی شنگ کوهی حاوی مقادیر بالای آنتی اکسیدان است که مقوی معده می باشد.
- اشتها آور : ریشه گیاه شنگ لعاب دار بوده و کمی تلخ است و خوردن آن اشتها را زیاد می کند.
- درمان عفونت و از بین بردن ترشحات گوش : از ریشه ی این گیاه بصورت موضعی استفاده گردد.
- رفع مسمومیت غذایی:ریشه ی سبزی شنگ کوهی برای درمان مسمومیت غذایی مفید می باشد.
- درمان اسهال و بهبود حرکات روده : از ریشه گیاه استفاده گردد.
- درمان رماتیسم
- درمان زگیل: از آب ریشه خام شنگ استفاده گردد.
- مفید برای گرفتاران بیماری سل
- التیام سوختگی :از گل این گیاه را بر روی محل سوختگی استفاده گردد.
- التیام زخم های چرکی و متعفن : از پودر گل و ریشه گیاه شنگ ضماد درست نموده و برروی موضع بمالید.
- درمان سوختگی با آتش : از ضماد گل شنگ با موم استفاده گردد.
- خلط آور و نرم کنده سینه : از ریشه این گیاه استفاده گردد.
- تحلیل ورم
- تقویت اعصاب
- التیام عصب قطع شده : از ضماد آن استفاده گردد.
- سمیتزدایی بدن : از ریشه گیاه استفاده گردد.
- درمان سرفه
- آرامبخش : مصرف گیاه شنگ با روغنزیتون باعث ایجاد آرامش می گردد.
- درمان زکام و سرماخوردگی : می توان این گیاه را همراه با گل ختمی دم کرده و میل نمود.
- درمان نقرس
- درمان رماتیسم و امراض جلدی : ریشه شنگ را به میزان 60 گرم جوشانده و مصرف نمایید.
- درمان کچلی
- درمان خونریزیهای رحمی، دستگاه تنفسی، گوارشی و ریه: عصاره گیاه شنگ به دلیل قابض بودن در درمان موارد مذکور مفید می باشد و از مصرف آن به صورت خام اجتناب شود.
- درمان زخم معده و بیماری کولیت : گیاه شنگ به علت داشتن مقادیر بالای آنتی اکسیدان به درمان التهاب روده و کولیت کمک نموده و همچنین مطالعات فارماکولوژیک اثباتی بر موثر بودن عصاره این گیاه در درمان زخم معده و بیماری کولیت می باشد.
- پاکسازی کبد : ریشه ی شنگ حاوی شیره ای سفید به نام قندرون است که برای پاکسازی و سم زدایی کبد مفید بسیار است. همچنین برای داشتن کبدی سالم مصرف دمنوش گل همیشه بهار توصیه می گردد.
- تسکیندهنده درد : شنگ را در شب مصرف نمایید.
نکته : مواد مغذی شنگ در آب جوشانده آن جمع می شود پس در صورت پختن گیاه آب حاصل از آن را دور نریزید و بلکه آن را بنوشید.
طریقه مصرف گیاه شنگ
از گیاه شنگ، به صورت خام در سبزی خوردن و همچنین به صورت سبزی در غذا مخلوط با برنج استفاده میگردد. همچنین می توان از برگ های آن در سالاد استفاده نمود. گیاه شنگ بدلیل طبع خنکش با کاهو و کاسنی با سرکه و یا بدون سرکه مصرف میگردد.
موارد احتیاطی و منع مصرف
- مصرف گیاه شنگ برای افرادی با مزاج صفراوی توصیه نمی گردد.
- مصرف آن در افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی مضر می باشد .
نکات بیشتر درباره گیاه شنگ
- گیاه شنگ علاوه بر استفاده درمانی و کاربرد دارویی به صورت خوراکی و ضماد هم استفاده می گردد.
- مصرف گیاه شنگ بهصورت یک سبزی خوراکی در بسیاری از غذاهای محلی مانند آش به عنوان یک فرآورده طبیعی مکمل در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها به کار گرفته می شود.
گرد آوری و تنظیم : بخش سلامت نماگرد