روستای ابیانه | علت عجیب سرخ بودن خاک ابیانه + آثار تاریخی ابیانه

روستای ابیانه، از زیباترین روستاهای ایران در مرکز ایران است که از جاذبه های گردشگری مهم شهر کاشان در استان اصفهان است. این روستای سرخ با ظاهری زیبا و بناهای تاریخی جزء آثار تاریخی ثبت شده ایران است.

ابیانه کجاست؟

روستای ابیانه در کاشان (روستای سرخ) می توان گفت یکی از پنج روستای مشهور ایران است. روستایی که در کتاب لونلی پلنت نیز به عنوان یکی از جاذبه‌های زیبای ایران معرفی شده است.
روستای ابیانه یکی از بلندترین نقاط مسکونی در ایران است. ارتفاع از سطح دریا در روستا ابیانه ۲۲۲۲ متر می‌باشد. به اعتبار معماری بومی و بناهای تاریخی پُرتنوعش، از روستاهای مشهور ایران است. ابیانه با آب و هوای معتدل، دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. این روستا به ثبت ملی نیز رسیده است.

 

آثار تاریخی ابیانه

آتشکده ابیانه یا آتشکده هارپاک قدیمیترین اثر تاریخی ابیانه است که همانند بسیاری از معابد کوهستانی زرتشتیان در سراشیبی کوه قرار گرفته است. آتشکده هارپاک در زمان هخامنشیان ساخته شد و در زمان ساسانیان به اوج خود رسید. این آتشکده دارای سه طبقه و چهار طاقی  است که از سنگ لاشه و گچ ساخته شده است.

مسجد جامع ابیانه: از دیگر اثار تاریخی این روستای زیبا مسجد جامع ابیانه است که قدیمی‌ترین اثر تاریخی این مسجد نیز منبر چوبی منبت‏کاری آن است که در سال ۴۶۶ ه.ق. ساخته شده است.

مسجد برزله: علاوه بر مسجد قدیمی، ابیانه یک مسجد تاریخی دیگر به نام مسجد برزله دارد که دارای فضای بزرگی است و سمت شرق نوشته ای است که تاریخ ساخت آن را به دوره ایلخانیان نسبت می دهد. دیگر مسجد تاریخی ابیانه، مسجد حاجتگاه است که کنار صخره‏ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲ ه.ق. مشاهده می‏شود.

از جمله جاها و اماکن دیدنی دیگر ابیانه آنوبانینی (اینو متوجه نشدم چیه ااصلا) می‏تواند از خانه غلام نادرشاه و خانه نایب حسین کاشی نام ببرد.
در ایام گلاب گیری که معمولا اواخر اردیبهشت انجام می شود؛ خیل عظیمی از مسافران و گردشگران به سمت این روستا روانه می شوند. ابیانه مسیری نسبتا طولانی دارد. علاوه بر این به علت قرار نداشتن بر روی هیچ کدام از مسیر های اصلی، ماشین خطی یا مینی بوسی در آن مسیر کار نمی کند. ابیانه در جنوب کاشان و در فاصله حدود 80 کیلومتری آن است.

شاید یکی از مهمترین دلایل شهرت ابیانه، نزدیکی به شهرهایی عبارت است از: کاشان، قمصر، اصفهان و به طور کل در دسترس بودن آن است. از همه مهم تر اینکه تقریبا هیچکدام از دیدنی‌های شناخته شده در آن همچون مسجد و منبر معروف، در معرض نمایش قرار ندارد و احتمالا تنها برای افراد خاص قابل رویت است.

علت نام گذاری ابیانه

مردم محلی ابیانه در قدیم به این منطقه ویونا (Viuna) میگفتند که وی در زبان آن ها به معنای بید و ویانه به معنای بیدستان است.علت نام گذاری این روستا این بوده که این روستا در سابق بیدستان بوده و در طول زمان، ویونا به اویانه و سپس به ابیانه تغییر یافته است.

تاریخچه ی روستای ابیانه

محققان و باستان شناسان بر این باورند که روستا ابیانه، حدود 1500 سال قبل به وجود آمده و یکی از مکان های تاریخی کشور ایران است که شهرت جهانی پیدا کرده . بر اساس تحقیقات باستان شناسان، عمارت های کهن روستای ابیانه در دوران حکومت های سلجوقیان، قاجاریان، ساسانیان و صفویان طراحی و ساخته شده است.
اداره ی سرشماری در سال 1360 تعداد خانه های باقی مانده در روستای ابیانه را 500 عدد اعلام کرد که تمام آنها در قسمت شمال رودخانه ای زیبا به نام برزرود، ساخته شده اند.

رطوبت نسبی در ابیانه

متوسط رطوبت نسبی در منطقه 46 درصد که حداکثر آن در دی ماه (67 درصد) و حداقل آن در تیرماه (30درصد) برآورد شده است.

موقعیت جغرافیایی ابیانه

روستای ابیانه در 40 کیلومتری شمال غرب نطنز، و 20 کیلومتری غرب جاده آسفالته نطنز و کاشان و 80 کیلومتری جنوب غرب کاشان قرار دارد. رودخانه برز رود از جنوب آبادی می گذرد. منطقه ای که دره ابیانه در مرکز آن قرار دارد حوضه آبریز را در بر می گیرد که بین′27،30 درجه الی ′37، 30 درجه عرض شمالی و ′30، 51 درجه تا ′37، 51 درجه طول شرقی واقع شده است.

تقسیمات کشوری ابیانه

از نظر تقسیمات کشوری، ابیانه دهی از دهستان برز رود، بخش حومه، شهرستان نطنز، استان اصفهان است، که در طول جغرافیایی ′36 ،33 درجه، با ارتفاع 2220 متر از سطح دریا قرار دارد. در 20 کیلومتری جاده آسفالته کاشان به نطنز، جاده ای فرعی به طرف غرب کشیده شده ، که این جاده فرعی در مسیر دره ابیانه به طرف غرب است. در این مسیر ابتدا باید از روستاهای هنجن، یارند، کمجان، برز و طره گذشت و در انتهای دره، در بی بست به روستای ابیانه رسید.ابیانه به موازات خط الرأس کوه قلعه در شیب نسبتاً تندی قرار گرفته است، جهت خط الرأس ها ، با جهت دره موازی است و در نهایت بر مسیر کاشان و نطنز عمود می شود.

در روبروی همین کوه در دامنه کوه دو میلیون، قلعه پله هامانه قرار دارد و بین این دو، سطحی نسبتاً هموار شامل منطقه پبا ، رودخانه خشک، باغزارها ومحله مسکونی یوسمان قرار گرفته است. در حد واسط قله های مرتفع و کوه های سر به فلک کشیده، دره ابیانه قرار دارد که در این دره روستاهای ابیانه، طره، برز، کمجان و هنجن جای گرفته اند.روستای ابیانه در دامنه شاخه هایی از کوه کرکس، از رشته کوه های مرکزی ایران قرار گرفته است. از نظر شکل و ساختمان، دره ابیانه منطقه ای چین خورده با رشته کوه های متعدد است، که عموماً از جنوب غرب به شمال غرب کشیده شده. ابیانه روستایی کوهستانی و ییلاقی است که چهار جهت آن را کو ه ها فرا گرفته اند.

زبان مردم ابیانه

مردم ابیانه به زبان فارسی با لهجه خاص ابیانه ‏ای صحبت می کنند که با لهجه‏ های دیگرمناطق تفاوت اساسی دارد. مردمان این دیار از لباس سنتی استفاده می کنند و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان می ‏دهند.

پوشش مردم ابیانه

زنان ابیانه از پارچه های گلدار و رنگارنگ برای خود پیراهن بلندی می دوزند و استفاده می کنند ، همچنین زنان این روستا چارقدهای سفید رنگی دارند و مردان نیز از شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه (دوید یا همان دبیت ، شلوار مردان بختیاری) استفاده می کنند.لباس عروسی دختران ابیانه اغلب لباسی است که برای مادرشان بوده و به آن‌ها ارث می‌رسد.

غذاهای ابیانه

ابیانه ای ها زبان به خصوصی دارند پس نام غذاهایشان علاوه بر متفاوت بودن، کمی عجیب است.غذاهای این مردم برگرفته از کویر و حاشیه کویر ایران هستند که سالم، طبیعی، ساده و بسیار خوش طعم هستند.غذای رسمی مردم ابیانه، گِپا نام دارد که از ذرت خرد شده و موادی دیگر تهیه می شود.
غذای دیگر مردم ابیانه قرمه است که به زبان ابیانه ای به آن قلیه گفنه می شود وعمدتا با گوشت گوسفند قربانی پخته می شود .کاروانی نیز غذای دیگر مردم ابیانه است که شبیه کله جوش است که با کشک ساییده، نعناع و پیاز داغ می پزند.

معماری خانه های ابیانه

خانه های روستای ابیانه مربوط به سه دوره سلجوقیه، صفویه و قاجاریه بوده است و بیشتر خانه ها به صورت پلکانی روی هم قرار دارند و به شکل مکعب با درب و پنجره مشبک چوبی ساخته شده اند .
ساختمان های کهن روستا در شیب دامنه کوه با پوششی از خاک سرخ رنگ پوشیده شده که هر چه این خاک سرخ، باران بخورد محکم تر می شود.
ابیانه روستایی چند طبقه که تمامی خانه های روستا بر روی دامنه پر شیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده ، به صورتی که پشت بام خانه های پایین دست، حیاط خانه های بالا دست را فراهم میسازد و هیچ دیواری هم آن ها را محصور نمی سازد.

شغل مردم ابیانه

شغل بیشتر مردم ابیانه دامداری، باغداری و کشاورزی ، که به سبک های قدیمی مدیریت می شود. آب مورد نیاز برای زمین های کشاورزی و باغ ها در روستای ابیانه از طریق هفت قنات تأمین می شود.
محصولات کشاورزی ابیانه سیب زمینی، گندم، جو و میوه هایی از قبیل زردآلو، گلابی، سیب و گردو است.
یکی دیگر از شغل های مردم ابیانه قالی بافی است که با استقبال فراوان مردم این روستا حدود 30 کارگاه مخصوص بافتن قالی ساخته شده است.
در سال های دورنیز ، بافتن گیوه در میان زنان این دهکده رواج داشته و از این طریق، درآمد کسب میکرده اند، ولی با گذر زمان این هنر تا حدی متروک شده است.

معرفی روستای ابیانه

ابیانه تاریخی کهن دارد که به حدود 2000 سال قبل باز می‌گردد. مردم ابیانه به ‌سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن روستا از مراکز پرجمعیت و راه‌های ارتباطی، قرن‌ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجه قدیم خود را حفظ کرده‌اند. زبان مردم ابیانه از زبان‌های ایرانی شمال غربی که البته در طول زمان دچار تغییر و تحولات زیادی شده و اکنون فقط تعداد کمی از واژه‌های اصیل پهلوی در گویش آنان شنیده می‌شود.
بیشتر زنان در امور اقتصادی با مردان همکاری دارند. آب این روستا از رودخانه‌ی برزرود و قنات‌ها گرفته می‌شود. بهارهای روستا شرایط هوایی خوبی برای کشاورزی ایجاد می‌کند. گندم، جو، سیب‌زمینی و انواع میوه به‌خصوص سیب، آلو، گلابی، زردآلو، بادام و گردو محصولات این روستا است.

مسجد‌ جامع ابیانه

یکی از مهم‌ترین مساجد این روستا مسجد جامع است. این مسجد در محله میان ده قرار دارد از این‌رو به این مسجد، مسجد میان ده نیز می گویند. مسجد جامع ابیانه دارای دو شبستان است که شبستان قدیمی آن به وسیله دری کوتاه به کوچه اصلی راه دارد. کف این شبستان، چوبی بود. در دیوار جنوبی این شبستان، محراب چوبی قدیمی وجود دارد که جزو آثار تاریخی با ارزش روستای ابیانه‌ است. تاریخ ساخت این مسجد با توجه به کتیبه‌ بالای درب ورودی مسجد به دوره‌ی صفویه بر می‌گردد. روی این محراب نقش گل و بوته کنده کاری شده و با خطوط برجسته کوفی سوره «یس» در آن حک شده ‌است. شبستان جدید این مسجد سالن بزرگی است که در محوطه میانی آن، نورگیری در سقف قرار دارد.  در این سالن ستون‌هایی با سرستون کنده کاری شده قرار دارد. سقف این سالن به صورت تخته پوش از چوب گردو است. مکان‌های تاریخی دیگری در روستا نیز وجود دارد؛ سه قلعه با نام‌های پال همونه، هرده و پاله، دو زیارتگاه و دو مسجد، مسجد برزله و مسجد حاجتگاه.

آتشکده ابیانه

قدیمی‌ترین آثار ابیانه آتشکده‌ای است که مانند بناهای تاریخی دیگر ابیانه در سراشیبی قرار گرفته است. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زردشتی می‌دانند که در دوران ساسانی ساخته شده‌ است.

زیارتگاه‌های ابیانه

روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است؛ زیارتگاه هینزا که در جنوب شرقی ابیانه در دره‌ای باریک واقع شده است. در دل صخره‌های این دره، تو رفتگی وجود دارد که ساختمان امامزاده در جلوی آن ساخته شده‌است و زیارتگاه شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی که در شرق ابیانه و در محله هرده قرار دارد.

آب انبارهای روستای ابیانه

در روستای ابیانه چهار آب انبار وجود دارد که در حال حاضرهیچ یک از آنها قابل استفاده نیستند.
میان ده:این آب انبار در محله میان ده قرار دارد وقدمت صد ساله دارد.
پُرزله: این آب انباردر محله بالای ده در کنار مسجد پرزله قرار دارد و یکی ازقدیمی ترین آب انبارهای ابیانه است.
پالیزه:این آب انبار در محله یوسمون در کنار پالیزه قرار دارد.
پَ باغچه یا پَس باغچه: این آب انبار در محله یوسمون قرار دارد.

قلعه های ابیانه

روستای ابیانه دارای سه قلعه بوده عبارتند از:
در جنوب غربی روستای ابیانه قلعه پال همونه یا تخت هامان قرار دارد که متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود 200 سال پیش ساخته شده است.
در شمال شرقی ابیانه قلعه هرده قرار دارد که به محله هرده تعلق دارد.
در شمال غربی روستای ابیانه قلعه پاله قرار دارد که به محله پل تعلق دارد.
در دوره های یاغیگری مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغی های محلی این سه قلعه را ساخته اند و در آن به نوبت کشیک می داده اند.

سوغاتی های روستای ابیانه

مهم ترین سوغات ابیانه انواع زیورآلات دست ساز مثل گردنبند و دستبند و آویزهای تزیینی دیواری، قالی و گیوه از دیگر صنایع دستی روستا هستند.
از سوغاتی های خوراکی پر طرفدارابیانه می توان از لواشک نام برد که طرفداران زیادی دارد. لبنیات ابیانه هم بسیار مرغوب و در کنار گردو، بادام، سیب و آلو از دیگر سوغات این روستای تاریخی به شمار می آیند.

پوشش جانوری روستای ابیانه

قوچ، میش، روباه، شغال، گراز (از جانورانی هستند که به کشتزارها آسیب فراوان می رساند) و خرگوش از حیوانات اطراف این روستا بوده و از پرندگان این روستا نیز میتوان به کلاغ و زاغی، که در زبان محلی به آن شرشره گفته می شود، اشاره کرد؛ ولی مرغ و خروس به دلیل فراوانی شغال و روباه در اطراف آبادی کم نگهداری می شود. گربه نیز در کوچه های ابیانه فراوان است.

پوشش گیاهی روستای ابیانه

از گیاهان خودروی ابیانه می توان از گیاهان دُرمَنهِ، خاکشیر و کتیرا نام برد که کاربرد دارویی و صنعتی فراوان دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام ها هستند. اسپند نیز یکی دیگراز رستنی های اطراف ابیانه است که زنان ابیانه با اسپند و تکه پارچه های رنگی آویز هایی برای چشم زخم درست می کنند و به دیوار اتاقها نصب می کنند.
از گیاهان دیگراین روستا درختچه های زرشک است که مردم زرشک مصرفی خود را ازاین درختچه ها تامین می کنند.