آشنایی با گیاه چوچ (درخت مسواک)
چوچ یا درخت مسواک با نام علمی Salvadora persica درختچه ای به ارتفاع 3 متری می باشد. این درخت دارای شاخه های زیاد و خمیده بوده که پوست آن شفاف و به رنگ سبز کمرنگ تا تقریباً سفید می‌باشد. این درخت در بومی جنوب آسیا، ایران، مصر، هندوستان و حبشه می باشد و همچنین در ایران می توان در شهر های لار، بندرعباس، میناب، مکران و چاه بهار آن را مشاهده نمود.
خواص درمانی گیاه چوچ (درخت مسواک)
- ضد میکروب: یکی از مهم ترین خواص درمانی گیاه چوچ ضد میکروب بودن آن است. این درخت به دلیل داشتن تانن، ترکیبات گوگردی و ترکیبات ایزوتیوسیانات دارای اثرات ضدمیکروبی انواع میکروارگانیسم ها می باشد. تحقیقات نشان داده اثرات میکروارگانیسم های غیر هوازی مانند استرپتوکوکوس موتانس باعث پوسیدگی دندان می گردد که استفاده از گیاه چوچ به رفع این مشکل می پردازد. همچنین گیاه خینجوک دارای خواص ضد میکروبی می باشد.
- ضد زخم: یکی دیگر از خواص درمانی گیاه چوچ ضد زخم بودن آن است. این گیاه به دلیل داشتن فلاوونوئیدها و تانن تبدیل به گیاهی با خاصیت ضد زخم می باشد.
- اثر پاک کنندگی و ضد جرم دندان: گیاه چوچ دارای خواص درمانی یا اثر دترجنت (اثر پاک‌کنندگی و ضد جرم دندان) می باشد. کلراید ق موجود در چوب مسواک به عنوان یک دتر جنت قوی عمل نموده و باعث رفع جرم روی دندان‌ها می شود. استفاده ی طولانی مدت از این گیاه باعث سفید شدن دندان ها می گردد.
- ضد پوسیدگی دندان: وجود فلوراید و ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیاناید موجود در گیاه مسواک به این گیاه خاصیت ضد پوسیدگی بخشیده است. این خاصیت در در ساقه های گیاه نهادینه شده و در نقاط مختلف جهان تحقیقاتی در این خصوص صورت گرفته که در ادامه به شرح ان پرداخته می شود.
یکی از تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان انگلیسی بر روی افراد مسن عربستان سعودی مشخص نمود که داشتن دندان های سفید و نداشتن بیماری های دهان و دندان مربوط به استفاده ی آن ها از گیاه چوچ یا درخت مسواک می باشد. در همین راستا و به جهت تکمیل تحقیقات، پژوهش های دیگری انجام گرفت و دو گروه از دانش آموزان دو شهر عربستان که در یکی از چوب مسواک استفاده نمی کردند و اکثر آن ها از خمیر دندان های خوب و استاندارد مصرف می‌کردند و در دومین شهر که نسبت به استفاده از چوب مسواک تعصب داشتند، در این زمینه مورد مطالعه قرار گرفتند. تحقیق در مورد دندان های سالم، تعداد دندان های پوسیده و پیوره و یا مشکلات دیگر دهان و دندان در آن‌ها نشان داد دانش آموزانی که از چوب مسواک استفاده می‌کنند از وضعیت بهتری نسبت به شهر دیگر داشتند. این بررسی نشان داد که مصرف چوب مسواک به خصوص در طولانی مدت می‌تواند در بهداشت دهان و دندان اثرات ایده آلی داشته باشد.
تحقیقات دیگری در این زمینه صورت گرفت و به این نحو که در یک گروه چوب مسواک به مدت چند دقیقه در دهان قرار گرفت و در گروهی دیگر از لاستیک های بی اثر استفاده شد.پس از حدود 5 دقیقه بزاق دهان هر دو گروه جمع آوری شد و با روش HPLC به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیبات بزاق دو گروه کاملاً متفاوت بوده و به این معنا که در بزاق دهان افرادی که چوب مسواک داشتند تعدادی از مواد، املاح و یون های بسیار با ارزش که می‌توانند با چندین مکانیسم آثار بسیار جالب و مثبتی در جهت جلوگیری از بیماری دهان و دندان بر جای گذارند، و جود داشت. این تحقیق نشان داد که مواد موجود در چوب مسواک به راحتی و در زمان بسیار کوتاه در بزاق حل می‌شوند، در حالی که مواد موثر بسیاری از گیاهان نمی‌توانند به این سرعت در بزاق دهان حل شوند. حتی یک آزمایش ساده می‌تواند این مسئله را تایید کند. در صورتی که پوست چوب مسواک را در یک استکان آب قرار گیر‌د نیم در مدت کوتاهی موادی از ساقه در آب حل شده و آب کاملاً کدر می‌شود. حال ته استکان املاح حل شده از چوب مسواک را مشاهده می شود. تجزیه‌ی این مواد، ترکیبات ارزشمندی را که در بزاق حل می‌شوند، نشان می‌دهد.
چوب مسواک باز هم مورد بررسی قرار گرفت و آن در مورد اثر ضد میکروبی و ضدعفونی کننده‌ی در مقایسه با خمیر دندان های خوب دنیا انجام شد؛ به این صورت که در تعدادی از افراد قدرت ضد میکروبی و ضدعفونی کننده‌ی بزاق پس از استفاده از خمیر دندان در زمان‌های مختلف اندازه گیری گردید و در تحقیق جداگانه ای گروه دیگری که از چوب مسواک استفاده کرده بودند، مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج آزمایش‌ها حاکی از خاصیت ضدمیکروبی چوب مسواک از لحظه‌ی ورود به دهان بود و اینکه خاصیت مذکور دوام طولانی مدت دارد، این در حالی است که دوام خمیر دندان‌ها بسیار کوتاه بوده و قابل مقایسه با چوب مسواک نمی باشد.
در تحقیقات دیگری مشخص شد در چوب مسواک ماده ایی به نام بنزیل ایزوتیوسیاناید وجود دارد که این جسم پس از ورود چوب مسواک به دهان در بزاق حل می کردد. این ماده با یک اتم اکسیژن هیدروژن پراکسید (H2 O2) که از فعالیت میکروارگانیسم های دهان حاصل شده و ترکیب شده و تولید آب معمولی و ترکیب جدید اکسید بنزیل ایزوتیوسیاناید می‌کند. در این عمل اضافه‌ی آب اکسیژنه (هیدروژن پراکساید) موجود در بزاق خنثی شده و آسیب به بافت‌های مخاطی دهان را کاهش می‌دهد. این در حالی است که همزمان ترکیب جدید اکسید بنزیل ایزوسیاناید تولید می گردد که قدرت ضدعفونی کننده‌ی آن از بنزیل ایزوتیوسیاناید قوی‌تر می باشد. دانشمندان قبلاً به این نتیجه رسیده بودند که ترکیب بنزیل ایزوتیوسیاناید به مقدار کم و به طور طبیعی توسط غدد بزاقی در دهان ترشح می گردد و این یکی از اعجازهای درخت مسواک است که در نوع خود منحصر به فرد می باشد.
تاکنون تحقیقات زیادی به منظور خواص درمانی گیاه چوچ یا همان درخت مسواک صورت گرفته و نتیجه ی تمام آن ها به داشتن خواصی منحصر به فرد ختم می شود.
اولین معرف و توصیه کننده‌ی این چوب حضرت محمد (صلی الله علیه واله و سلم) در جهت بهداشت دهان و دندان بوده‌اند؛ در حالی که قبل از آن مسواکی وجود نداشته است.
طریقه تهیه و مصرف گیاه چوچ (درخت مسواک)
به منظور استفاده از خواص درمانی گیاه چوچ، این گیاه با قطعات حدوداً 10 سانتی متری با قطر حدود یک سانتی متر از ساقه های گیاه به صورت بسته های 50 تا 100 عددی در کشور عربستان سعودی و بعضی کشورهای عربی دیگر به فروش می‌رسد که هر قطعه از آن به مدت یک روز در آب قرار گرفته و پوست همان قسمت جدا می گردد. به این ترتیب فیبرهای طولی این ساقه به شکل مسواک در آمده که آن را به آرامی بر روی دندان‌ها می‌کشند که این کار علاوه بر مسواک شدن دندان ها باعث ضد عفونی شدن دهان و دندان می گردد.از خواص درمانی گیاه چوچ یا چوب مسواک در بهداشت دهان و دندان، دهان‌شویه ای فرموله شده که ماده اصلی آن عصاره چوب مسواک می‌باشد و خواصی مشابه با چوب مسواک دارد. این دهان‌شویه با توجه به نام علمی این گیاه «پرسیکا» نام دارد.
ترکیبات شیمیایی موجود در گیاه چوچ (درخت مسواک)
ترکیبات شیمیایی موجود در گیاه چوچ (درخت مسواک) عبارتند از: فلاوونوئیدها، ساپونین، تانن، ترکیبات گوگردی، بنزیل ایزوتیوسیانات، ترکیبات کلراید، فلوراید، کلسیم و سیلیسیم
موارد احتیاطی و منع مصرف
- استفاده از گیاه چوچ براى زنان باردار مضر است.
- مسواک کردن زیاد با آن باعث پیدایش جوش در دهان مىشود که با کتیرا قابل درمان می باشد.
نکات بیشتر درباره گیاه چوچ (درخت مسواک)
- دهان‌شویه‌ی پرسیکا ساخت کارخانه داروسازی پورسینا به صورت قطره 30 میلی لیتری در سال 1372در ایران تهیه شد. این فرآورده در کلیه‌ی داروخانه‌ها موجود و بدون نسخه به فروش می رشد.
- هیچ عارضه‌ی جانبی در حد مصرف توصیه شده از قطره‌ی پرسیکا گزارش نشده است. گفتنی است از سرشاخه های گیاه مسواک در عربستان برای تهیه‌ی نوعی سالاد خوراکی استفاده می گردد.
- قطره‌ی پرسیکا خوراکی بوده و محدودیتی برای مصرف زنان حامله و یا کودکان وجود ندارد.
- خمیر دندان پرسیکا تهیه شده از عصاره‌ی پرسیکا و دارای خواص دهان‌شویه‌ی پرسیکا می‌باشد که خمیردندان و دهان‌شویه می‌توانند مکمل هم باشند و خواص یکدیگر را تقویت نمایند. گفتنی است خمیر دندان پرسیکا در آینده وارد بازار خواهد شد.
- استفاده از قطره‌ی پرسیکا برای تمام افراد (سالم و یا دارای مشکلات دهان و دندان) بلامانع بوده و میزان مصرف برای افراد سالم حداقل یک نوبت در روز پس از مسواک شب می‌باشد و بهتر است پس از مصرف دهان شسته نشود. افرادی که مشکلاتی از جمله تورم لثه، درد، پیوره و … دارند، بهتر است به غیر از یک نوبت شب، یک یا دو نوبت بعد از صبحانه و یا نهار نیز از آن استفاده نمایند.
- برای هر بار 15 قطره را در دو قاشق غذاخوری آب ریخته و وارد دهان می‌کنیم؛ سپس چند ثانیه در دهان گردش داده (حداقل 30 ثانیه) و آن را دور می‌ریزیم (چنانچه خورده شود مشکلی پیش نخواهد آمد). بهتر است بلافاصله بعد از آن چیزی خورده نشده و دهان شسته نشود تا اثر آن برای مدت طولانی در دهان بماند.
- به منظور کنترل خونریزی بعد از اعمال جراحی و یا کشیدن دندان‌ها، به خصوص دندان‌های عقل و بزرگ، بهتر است قطره با غلظت بیشتری مصرف گردد (30 قطره را در دو قاشق آب ریخته و هر 2 ساعت دهان‌شویه را در دهان گردش داده شود.)
- برای بدست آوردن نتایج بهتر از دهان‌شویه پرسیکا از راهنمای همراه دارو کمک گرفته شود.
- افرادی که به هر دلیلی لثه های نرم دارند و یا از داروهایی مصرف می‌کنند که به این مشکل دچار هستند، می‌توانند از دهان شویه پرسیکا جهت سفت شدن لثه و جلوگیری از لق شدن دندان‌ها استفاده نمایند.
نکته قابل توجه : گیاهان دارویی همواره در سلامتی انسان نقش بسیاری داشته اند اما مصرف بیش از حد آن ممکن است خطرات و عوارض جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. ذکر این نکته ضروری است که مطالب درج شده در این بخش از سایت نماگرد صرفا جنبه ی اطلاع رسانی و بالا بردن آگاهی نسبت به گیاهان دارویی داشته و بهتر است قبل از استفاده از هرگونه گیاهان دارویی حتما با پزشک مربوطه مشورت گردد.
[ type=”green”] در این مطلب ممکن است تمامی خواص گیاه چوچ ذکر نشده نباشد، در صورتی که در خانواده شما یا محل زندگی شما از این گیاه برای موارد دیگری استفاده می شود آن مورد را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا پس از بررسی به مطلب اضافه شود.
گرد آوری و تنظیم : نماگرد
