۵۰ خواص شگفت انگیز شنبلیله و تخم شنبلیله + کاربرد و نحوه ی مصرف

[ type=”blue”]گیاه شنبلیله از جمله گیاهان دارویی ایران می باشد که علاوه بر مصرف آن به عنوان خوراکی،‌ کاربردهای دیگری هم دارد. کنترل قند خون و درمان دیابت از جمله خواص شگفت انگیز شنبلیله می باشد.

آشنایی با گیاه شنبلیله 

شنبلیله یا شنبلید با نام علمی Trigonella foenum-graecum  از خانواده ی باقلائیان (Fabaceae) می باشد.بارزترین خاصیت این خانواده توانایی هم‌زیستی با باکتری‌های تثبیت کننده ازت بوده که  می‌تواند بخش زیادی از از نیتروزن مورد استفاده خود را تولید کند. گیاه شنبلیله علفی بوده و ارتفاعی به اندازه‌ی  ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر دارد. برگ‌های آن سبز و کوچک، گل‌های منفرد سفید رنگ غلافی ،تخم‌های کوچک معطر و تند به رنگ قهوه ای – زرد و میوه های زرد دارد.این گیاه بومی خاورمیانه بوده و عموما در نواحی اطراف دریای مدیترانه و جنوب آسیا و به صورت گسترده در کشور هند ،چین، پاکستان، ایتالیا، مصر، یونان  رشد می کند و همچنین در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته و مصرف می‌شود.

عده ای معتقدند که مصریان باستان نخستین انسان‌هایی بوده‌اند که از فواید این گیاه مطلع شدند و میتوان در بسیاری از مقبره‌ها و آرامگاه‌های فراعنه‌ی مصر می‌توان ردپایی از شنبلیله پیدا کرد. درست است که این گیاه در اکثر نقاط دنیا کشت می‌شود،‌ اما خاستگاه اصلی آن هند است و البته در طب سنتی چین نیز از شنبلیله برای درمان ناراحتی های پوستی و بسیاری از بیماری‌های دیگر استفاده می‌گردد.

شنبلیله به عنوان یک ادویه‌ی خانگی با طعم تلخ مورد استفاده قرار می گیرد و سرشار از مواد مغذی و ارزش غذایی بالایی است و علاوه بر برگ‌های سبز گیاه شنبلیله، از دانه ، پودر و تخم آن هم به عنوان طعم‌دهنده استفاده می‌ گردد.ناگفته نماند امروزه از گیاه شنبلیله در ساخت برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی مانند صابون و شامپو نیز استفاده می گردد.

 

خواص درمانی گیاه شنبلیله

طبع گیاه شنبلیله گرم و خشک است.

• کنترل دیابت : شنبلیله به علت داشتن خواص هیپوگلیسمیک در بهبود تحمل گلوکز و کاهش سطح قند خون نقشی بسیار مهمی دارد پس در کنترل دیابت یقینا موثر می باشد.همچنین با داشتن فیبر جذب کربوهیدرات و قند را کند می‌کند.
• کاهش قند و چربی خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ :۱۰ گرم دانه‌ی شنبلیله خیس خورده در آب داغ به منظور کاهش قند و چربی خون مصرف نمایید
• ازدیاد و کیفیت شیر مادر : دانه و برگ گیاه شنبلیله بدلیل داشتن منیزیم و ویتامین باعث تحریک تولید  و کیفیت شیر در پستان مادر می گردد.همچنین تحقیقات نشان داده که چای گیاهی شیرافزا به عنوان مکمل تولید شیر را در پستان افزایش داده و به وزن نوزاد را در روزهای پس از زایمان کمک می کند.(به منظور افزایش تولید شیر، می‌توان۱ کپسول دانه‌ی شنبلیله (حداقل ۵۰۰ میلی‌گرم) را سه بار در روز مصرف نمود اما همیشه قبل از مصرف داروهای گیاهی حتما با پزشک مشورت کنید.)
• رفع مشکلات پس از زایمان مثل نفخ شکم و بدن درد : ۱ قاشق غذا خوری دانه‌ی شنبلیله‌ را در ۱ فنجان آب به مدت یک شب خیس کنید و  صبح روز بعد، آب را همراه با دانه‌ها چند دقیقه جوشانده و  سپس از صافی رد کنید و سپس میل نمایید.
• کاهش و تعادل سازی کلسترول : گیاه شنبلیله دارای مقادیر مناسبی از فیبر محلول بوده که ویسکوزیته‌ی مواد غذایی هضم شده را افزایش می‌دهد و مانع از جذب کلسترول و اسیدهای صفراوی می‌ گردد.همچنین باعث کاهش کلسترول بد یا لیپوپروتئین کم-چگال در خون‌ می گردد.. کلسترول بد موجب انسداد در رگ‌های خونی‌تان شده که این امر حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی را بدنبال دارد. برای کاهش کلسترول حدود ۵۷ گرم دانه‌ی شنبلیله در طول روز مصرف نمایید. دانه‌ها را خشک نموده، تفت داده و سپس آنها را پودر کنید. این پودر را  روی مواد غذایی بپاشید و یا همراه با آب مصرف نمایید.
• حفظ سلامت قلب: گیاه شنبلیله به علت داشتن خواص آنتی اکسیدانی نقش  محافظت از عروق را دارد همچنین به عنوان رقیق‌کننده‌ی خون عمل کرده به  از تشکیل لخته در خون که مانع جریان خون به قلب، ریه‌ها و مغز شود، جلوگیری می‌کند. روزانه ۱ تا ۲ فنجان چای دانه‌ی شنبلیله میل گردد.

• کاهش فشار خون
• کاهش تصلب شرائین : گیاه شنبلیله به دلیل اثر قدرتمندی که در تنظیم سطح چربی خون دارد تصلب شرائین را کاهش می دهد.
• تثبیت کننده ی قند خون
• درمان و کنترل چاقی
•  درمان یبوست : شنبلیله به مقدار قابل توجهی حاوی فیبر محلول بوده که در روده باعث جذب آب شده و مدفوع را زیاد می کند. همین امر باعث ایجاد انقباض شده و به حرکت مدفوع در روده کمک کرده و یبوست را درمان می‌کند.یک فنجان شنبلیله را در آب بجوشانید و پس از سرد شدن با اضافه کردن مقداری عسل دو بار در روز میل کنید. همچنین برای درمان یبوست می توان از خواص درمانی فوفل به شکل زیر استفاده نمود.

درمان یبوست با استفاده از خواص درمانی فوفل : ۸ گرم از دانه سرخ رنگ این گیاه را مصرف نمایید.

• درمان سوء هاضمه و  تسکین درد معده
• درمان  التهاب دستگاه گوارش
• درمان سوزش سر دل و  اسید معده : ۱ قاشق چایخوری تخم شنبلیله را روی غذای خود بپاشید. یا ۱ قاشق چایخوری تخم شنبلیله را با آب پ یا آب میوه قبل از هر وعده‌ی غذایی مصرف کنید.
• درمان درد مفاصل در اثر آرتریت : گیاه شنبلیله دارای ترکیبی به نام دیوسگنین است که به تولیدکورتیزون و دیگر کورتیکواستروئیدها می پردازد و به همین علت به درمان درد مفاصل کمک می‌کند. ۱ قاشق غذاخوری دانه‌ی شنبلیله‌ی خیس‌خورده  هر روز صبح میل کنید و یا پودر دانه‌ی شنبلیله را با  آب گرم مخلوط نموده و از خمیری تهیه کنید سپس این خمیر را روی موضع بمالید و پس از  خشک شدن با آب گرم آبکشی کنید.ای نروند را تا تا بهبودی کامل ادامه دهید.
• کاهش درد و التهاب : بدلیل وجود  آنتی‌اکسیدان خاصیت ضد التهابی دارد.
• استحکام استخوان‌ها : به دلیل وجود کلسیم، آهن و فسفر در استحکام استخوان ها موثر می باشد.

[ type=”red”]گیاهی دیگر که در استحکام استخوان ها موثر است گیاه پنیر باد می باشد.

• درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا  : گیاه شنبلیله یا داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی به مبارزه با علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا پرداخته و همچنین دارای خواص قوی ضدویروس، ضدباکتری است که به کشتن میکروارگانیسم که مسئول بیمار شدن بدن بوده کمک می‌کند.
• تسکین سرفه و درد گلو : موسیلاژ (لعاب) موجود در شنبلیله باعث کاهش سرفه و درد گلو می گردد. روزی دو بار با چای شنبلیله گرم غرغره کنید.
• کاهش ناراحتی‌های قاعدگی : این گیاه حاوی ترکیباتی مشابه استروژن هستند که به کاهش ناراحتی‌های قاعدگی کمک می کند.چای شنبلیله ‌گرم را روزی دو بار بنوشید. همچنین می توان از خواص زرشک برای قاعدگی استفاده نمود.
• تسکین علائم یائسگی مثل گرگرفتگی، افسردگی و نوسانات خلق و خوی
• درمان کم خونی : گیاه شنبلیله به دلیل داشتن  آهن فراوان به تولید سلول‌های قرمز خون کمک نموده و کم‌خونی را جبران می‌کند.
• رشد و استحکام مو :شنبلیله‌ با توجه به داشتن  پروتئین بسیار زیاد برای رشد مو مفیدبوده و حتی به بازسازی فولیکول‌های مو، که برای درمان ریزش مو مهم هستند، کمک چندانی می‌کند. و علاوه بر آن با داشتن میزان بالای لسیتینبا حبس رطوبت در موها، آنها را مهارپذیرتر می‌ نماید.( دو قاشق غذاخوری پودر دانه‌ی شنبلیله‌ را با مقدار کافی شیر نارگیل مخلوط نموده و از آن خمیر درست کنید سپس خمیر را به مدت ۳۰ دقیقه روی مو و پوست سر بگذارید.این روند را هفته ای یکبار انجام دهید.

• رفع چین و چروک و خطوط ریز صورت : خاصیت آنتی‌اکسیدانی این گیاه به جلوگیری از آسیب رادیکال‌های آزاد کمک کرده و علائم پیری را کاهش می دهد .۱ قاشق غذاخوری دانه‌ی خیس‌خورده آن و ۱ قاشق غذاخوری ماست ساده را مخلوط نموده و خمیر درست کنید این خمیر را روی صورت‌تان گذاشته و  به مدت ۳۰ دقیقه مالش دهید سپس صورت خود را با آب سرد شستشو دهید . این روند را یک بار در هفته تکرار کنید.این روش سلول‌های مرده‌ی پوست را ترمیم میکند.
• درمان مشکلات پوستی، مانند دمل، کورک، سوختگی و اگزما : این گیاه را به دلیل خواص ضد التهابی‌ در درمان موارد مذکور بسیار مهم می باشد.
• درمان زخم‌ها : ازتخم و برگ‌ شنبلیله استفاده کنید.
• درمان اسهال : تخم شنبلیله و آب را مخلوط نموه و سپس بنوشید.
• اشتها آور : استفاده‌ی منظم از عصاره‌ی این گیاه همراه با غذا اشتهارا را افزایش می‌دهد. اما به درمان طبیعی به پیشگیری از بی‌اشتهایی یا کاهش اشتیاق به خوردن کمکی نمی‌کند. ۲۵۰ تا ۵۰۰ گرم شنبلیله سه بار در روز مصرف گردد.
• درمان ناراحتی معده : شنبلیله را با ماست ترکیب نموده و میل کنید.
• بر طرف کردن فشار وارد آمده بر سینوس‌ها : از تخم شنبلیله استفاده گردد.
• افزایش قوای جنسی در مردان : مطالعات نشان داده که با انجام یک ازمایش به ۶۰ مرد فاقد سابقه‌ی اختلال نعوظ روزانه یک دارونما یا ۶۰۰ میلی گرم عصاره‌ی شنبلیله به مدت ۶ هفته داده شد که دراین آزمایش به تاثیرات مثبت این گیاه پی بردند و  علاوه بر آن این عصاره بر تحریک جنسی، بنیه، و انرژی تاثیر گذاشته و تستسترون‌ را در سطح نرمالی حفظ می کند.
• درمان ذات‌الریه : تخم شنبلیله را دم کنید یا تخم شنبلیله را با مواد دیگری مثل زنجبیل، سیر، فلفل هندی، و لیمو ترکیب نموده و مصرف نمایید.

• درمان مشکلات گوارشی
• رفع گرفتگی بینی : تخم شنبلیله را با آب مصرف کنید
• درمان بیخوابی : آب شنبلیله  را با عسل مخلوط نموده ومصرف کنید.
• درمان ورم لوزه : تخم شنبلیله را آب مخلوط و مصرف کنید.
• درمان جوش‌های سر سیاه : از برگ‌های شنبلیله استفاده نمایید.
• رفع مسمویت غذایی : تخم شنبلیله را با آب یا ماست ترکیب نمایید.
• رفع اسیدیته و ترشی معده : تخم شنبلیله را با آب یا دوغ مصرف کنید.
• رفع بوی بد دهان : از چای شنبلیله استفاده نمایید.
• درمان آرتروز و نقرس: شنبلیله، پودر زردچوبه، و ریشه‌ی زنجبیل و جو دو سر از مواد مهم و اصلی جهت درمان نقرس هستند.
• درمان درد زانو :تخم شنبلیله به علت داشتن طبع گرم دارد برای کسانی که از زانودرد ناشی از آرتریت رنج می‌برند مفید می باشد. یک قاشق چایخوری تخم شنبلیله را در به مدت یک شب خیسانده و صبح روز بعد آن را از آب خارج نموده و مصرف کنید سپس تخم شنبلیله را بجوید. این درمان را یک بار در روز به مدت یک یا دوهفته انجام دهید.
• درمان آسم: تخم شنبلیله، زنجبیل و عسل را مخلوط نموده و سپس بنوشید.
• کاهش تب و برونشیت: ۱ تا ۲ قاشق چایخوری تخم شنبلیله را سه بار در روز به همراه چایی حاوی ۱ قاشق چایخوری عسل  و آب لیمو مصرف کنید.

• بزرگ کردن سینه‌ ی خانم ها : این گیاه به  متعادل کردن هورمون‌های زنان کمک می کند. به این منظور ۳ گرم تخم شنبلیله در روز مصرف کنید.
• درمان بیماری‌های کلیوی و محافظت از کبد در برابر اثرات مخرب الکل و داروها
• بهبود علائم بیماری بری‌بری (کمبود ویتامین B) مانند زخم‌های دهانی، شکاف لب‌ها، زخم‌های مخاطی و …
•  جلوگیری از زوال عقل
•  پیشگیری از ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ : از خواص شگفت انگیز گیاه شنبلیله پیشگیری از سرطان روده ی بزرگ می باشدو آین بدلیل وجود استروئید است که ارتباط مستقیمی با میزان ابتلا به سرطان روده بزرگ دارد. علاوه بر آن، پلی‌ساکاریدهایی مانند ساپونین (saponins)، همی‌سلولز (hemicellulose)، لیزاب (mucilage)، تانن (tannin)، پکتین (pectin) سطح کلسترول خون را کاهش داده و مانع جذب نمک صفرا در روده‌ی بزرگ می‌شوند و با محافظت از غشای مخاطی روده‌ی بزرگ، باعث پیشگیری از بروز سرطان و دیگر مشکلات گوارشی می‌ گردند.
•  کاهش وزن :  شب مقداری بذر شنبلیله را در آب خیسانده و صبح روز بعد به صورت ناشتا میل کنید.فیبر موجود در شنبلیله نیز باعث ایجاد احساس سیری و کاهش اشتها در فرد شده و به کاهش وزن کمک می نماید.
• تقویت رحم: شنبلیله از آن دسته سبزیجات موثر برای رحم می باشد. همچنین استفاده از گیاه دیگر به نام کلاغک باعث تقویت آن می گردد.

 

طریقه تهیه چای شنبلیله

به منظور استفاده از خواص شگفت انگیز گیاه شنبلیله می توانید آن را به صورت دمنوش نوش جان کنید.

جهت تهیه ی دمنوش ابتد دانه‌ی شنبلیله به میزان۱ قاشق چای خوری به یک و نیم تا دو فنجان آب اضافه نمایید سپس اجازه دهید به مدت ۵ دقیقه بجوشد ،حال آن را از صافی رد نموده و همراه با عسل طبیعی میل کنید.

 

میزان مصرف گیاه شنبلیله

 میزان مصرف و شکل و اندازه ی آن نیز کاملا بستگی به مصرف کننده دارد،‌اما خواندن نکات زیر را از دست ندهید.

• قدم اول برای کسانی که  تابه‌حال از گیاه شنبلیله استفاده نکرده‌ اند این است که از مقدار کم شروع کنند.یعنی از روزی ۵۰۰ میلی‌گرم در روز شروع کرده و بعد از دو الی سه هفته میزان مصرف را تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم افزایش دهند.
• بیشتر تحقیقات صورت گرفته در زمینه‌ی تأثیر شنبلیله بر میزان ترشح هورمون تستوسترون تأکید بر مصرف حدود ۵۰۰ میلی‌گرم شنبلیله در روز دارد، این‌درحالی است که در برخی آزمایش‌ها مصرف ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز نیز برای درمان بعضی بیماری‌ها بلامانع می باشد.
• اگر از تخم شنبلیله استفاده می‌کنید، مصرف ۲ الی ۵ گرم در روز کافی به‌نظر ‌می‌رسد، هرچند هنوز ابهاماتی زیادی در زمینه‌ی میزان مصرف شنبلیله وجود دارد که نیازمند بررسی‌ها و آزمایشات بیشتر است.
• می توان شنبلیله را قبل یا بعد از غذا مصرف نمود، اما با توجه به تأثیر شنبلیله بر روی کنترل قندخون بهتر است همراه با وعده‌ی غذایی مصرف شود که حاوی کربوهیدرات بیشتری است.

ترکیبات شیمیایی گیاه شنبلیله 

مواد معدنی موجود در گیاه شنبلیله مواد معدنی عبارت است از: مس، پتاسیم، کلسیم، آهن، سلنیوم، روی، منگنز و منیزیم و همچنین از نظر ویتامینی  دارای انواع ویتامین‌های گروه B مانند تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پیریدوکسین، فولیک اسید و نیز ویتامین A و C می‌باشد.

علاوه بر موارد مذکور دانه‌های این گیاه سرشار از پروتئین، لیزین، تریپتوفان، استروئید ساپونین و دیوسژنین (ترکیبی که خواص شبه استروژنی دارد) می‌باشد.

ارزش غذایی گیاه شنبلیله

یک قاشق غذاخوری تخم شنبلیله حاوی مواد مغذی زیر می باشد.

[rayfa_table type=”j3″]

ارزش غذایی شنبلیله
انرژی	35.5کالری
کربوهیدرات	6.4گرم
پروتئین	2.5گرم
چربی	0.7گرم
آهن	3.7میلی گرم
منگنز	0.1میلی گرم
مس	0.1میلی گرم
منیزیم	2.1میلی گرم
فسفر	32.6میلی گرم

[/rayfa_table]

 

 

کاربردهای مختلف از گیاه شنبلیله

• از برگ‌های خشک این گیاه میتوان استفاده نمود.
• ازتخم شنبلیله به عنوان چاشنی غذا در سوپ و برخی از غذاها استفاده می‌شود و تخم آنکاملا خوراکی می باشد.همچنین از تخم شنبلیله به عنوان ادویه و طعم‌دهنده در بسیاری از غذاهای کشورهای آسیایی استفاده می‌ گردد.
• کاربرد پودر تخم شنبلیله را در انواع سوپ، خورش، سالاد و پاستا می باشد.
• از برگ‌های تازه‌ی گیاه می توان در سبزی خوردن استفاده نمود.
• از پودر تخم شنبلیله می توان چای و دمنوش خوشمزه تهیه نمود.
• از آرد حاوی شنبلیله می‌توان نان درست کرد که این امر به کاهش مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی نوع ۲ کمک می کند.

 

موارد احتیاطی و منع مصرف 

• با توجه به تأثیر شنبلیله بر سیستم تولیدمثل زنان و هورمون‌های زنانگی مصرف آن در دوران بارداری ممکن است موجب سقط جنین گردد.
• مادران شیرده در صورت مصرف گیاه شنبلیله با مواجه با علائم اسهال کودک خود مصرف این گیاه را قطع نمایند.
•  افرادی که مبتلا به دیابت و آسم هستند قبل از مصرف این گیاه حتما با پزشک خود مشورت نمایند.
• استفاده‌ از شنبلیله برای درمان یبوست برای کودکان بسیار کوچک توصیه نمی‌ گردد.
• شنبلیله هم خانواده با بادام‌زمینی بوده پس در صورتی که به بادام‌زمینی حساسیت دارید احتمال حساس بودن شما به شنبلیله هم تا حدی وجود دارد.

• اگر مبتلا افراد مبتلا به دیابت با احتیاط و با فاصله از انسولین و داروهای خود از این گیاه استفاده کنید.زیرا  شنبلیله سطح قند خون را کاهش داده و استفاده از دزهایی بیشتر از مقادیر توصیه‌شده باعث افت شدید قند خون می‌ گردد.
• گیاه شنبلیله به عنوان درمان طبیعی برای آسم شناخته شده اما تنفس پودر آن باعث آسم و علائم آلرژی در افراد می‌ گردد.
• مصرف شنبلیله در برخی از افراد ممکن است موجب سوءهاضمه، تهوع و اسهال گردد،پس به طور کلی در مصرف آن زیاده‌روی نکنید.
• سعی کنید قبل از استفاده از این گیاه به صورت موضعی، تست حساسیت انجام داده تا ایجاد التهاب و راش پوستی کاهش یابد.
• مصرف شنبلیله ممکن است باعث ایجاد گاز معده ونفخ گردد.
• افرادی که به اختلالات خونریزی مبتلا هستند یا داروهای ضد انعقاد یا رقیق کننده خون مصرف می کنند در مصرف شنبلیله احتیاط نمایند زیرا شنبلیله ممکن است خون را رقیق کرده و موجب خونریزی شدید در فرد گردد.

تداخل دارویی

• توصیه می گردد از مصرف زیاد و طولانی مدت شنبلیله همراه با داروهای ضد انعقادی از جمله آسپیرین و مهار کننده های MAO خودداری شود.
• لازم است بین مصرف داروها و شنبلیله حداقل مدت زمان 2 ساعت فاصله حفظ شود.

نکات بیشتر درباره گیاه شنبلیله 

آنجایی که پودر دانه های شنبلیله تلخ است، برای استفاده راحت تر می توان پودر را در کپسول های خالی که در داروخانه ها یافت می شوند، قرار داد و استفاده کرد که این کپسول ها اکثراً خوراکی هستند و هیچ عارضه جانبی به دنبال ندارند.

 

[ type=”green”]در اینجا تمامی خواص ریز و درشت گیاه شنبلیله ممکن است ذکر نشده باشد، در صورتی که در خانواده شما یا محل زندگی شما از این گیاه برای موارد دیگری استفاده می شود آن مورد را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا پس از بررسی به مطلب اضافه شود.

 گرد آوری و تنظیم : بخش سلامت  نماگرد