اعتکاف چیست ؟احکام اختصاصی اعتکاف
اعتکاف از اعمال مستحبی است که در سه روز از سال انجام می شود .این سه روز در ماه مبارک رجب قرار دارد .که روزهای سیزدهم چهاردهم و پانزدهم ماه رجب است .در این سه روز روزه می گیرند و عبادت می کنند و لحظات زیبای معنوی را برای خود رقم میزنند .
در بخش مذهبی ما می توانید دیگر احکام دینی را پیگیری کنید
حقیقت و مفهوم اعتکاف
اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و ملازمت آن بر سبیل تعظیم است .اعتکاف در شرع، به معنای التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است.
اعتکاف از نظر لغوی مصدر باب افتعال از عکف است، که به معنی درنگ کردن و ادامه دادن است. یعنی گوشه نشینی و عزلت و در اصطلاح، بریدن از خلق و نزدیک شدن به حق. در دین مبین اسلام، منظور از اعتکاف آن است که شخص به منظور عبادت در مسجد متوقف شود. اعتکاف کردن در صورت نذر بر شخص واجب می‌گردد.
در یک تعریف جامع اعتکاف عبارتست از: «اقامت کردن برای حداقل سه روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم .»
ارکان عبادت، یعنی اجزایی که اگر به طور عمد یا به طور سهو ترک شوند، عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از :
1. نیت، 2. توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهارگانه معروف، 3. کمتر از سه روز نبودن اعتکاف، 4. روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف.
بهترین زمان ها برای اعتکاف
مهمترین ایام برای اعتکاف روزهای سپید ایام البیض یعنی روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب و یا 10 روز آخر ماه رمضان است، که البته فضیلت رمضان بیشتر است.
روزهای سپید یا ایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری گویند که به باور مسلمانان ایام البیض ماه‌های رجب، شعبان و رمضان، دارای فضیلت بسیار است.
اما باید دانست که معتکف شدن زمان اختصاصی ندارد و در هر زمانی می‌توان این عمل مستحبی را انجام داد و اوقات ذکر شده فقط زمان‌هایی است که فضیلت آن بیشتر است و تنها باید توجه داشت که اعتکاف ما در دو روزی که روزه در آن حرام است (عید فطر و عید قربان) قرار نگیرد.
زمان اعتکاف سال 97
روزهای سیزدهم وچهاردهم و پانزدهم سال 1439هجرب قمری مصادف است با 11 فروردین و 12 فروردین و 13 فروردین 1397 ایام البیض است
مکان اعتکاف
1- معتکف شدن تنها در مسجد صحیح است بنابر این اگر کسى در خانه خود یا در حسینیه یا در حرم معتکف شود صحیح نیست و از مساجد نیز تنها در این مساجد،صحیح است
مسجد الحرام
مسجد النبى صلى الله علیه و آله
مسجد جامع کوفه
مسجد بصره
و به قصد رجاء ( یعنى به نیت مطلوب بودن و به امید پاداش و ثواب) مىتوان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد.
شرایط اعتکاف
از جمله شرایط معتکف:
ایمان داشته باشد
عاقل باشد
نیت قربت (وقت نیت قبل از اذان صبح) کرده باشد
روزه‌دار باشد
اعتکاف آن کمتر از سه روز نباشد
محل اعتکاف آن در مسجد چهارگانه یا مسجد جامع باشد
اجازه شوهر نسبت به زن و اجازه پدر نسبت به فرزند لازم است
از محل اعتکاف خارج نشود
انواع اعتکاف
اعتکاف بر دو نوع است؛
اعتکاف واجب که در این صورت شخص باید حتماً روزه‌دار باشد. البته روزه داشتن شرط لازم هر اعتکافی است.
اعتکاف مستحب آن است که فرد بدون نذر یا عهد و قسم، خود اقدام به این عمل بکند که در این صورت اگر تا سحر روز سوم در اعتکاف باشد، ادامه دادن آن تا آخر روز سوم واجب است و در صورت ترک آن، بر شخص واجب است که بعداً به جای آن معتکف شود.
مدت اعتکاف
1-مدت اعتکاف حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست; ولی بیشتر از آن حدی ندارد، البته اگر پنج روز معتکف شود، روز ششم را نیز واجب است بماند؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد روز سوم هم باید بماند؛ پس اگر هشت روز معتکف شد روز نهم هم واجب است.
2- این سه روز از طلوع فجر روز اول تا مغرب روز سوم است بنابر این اگر بعد از طلوع فجر حتی با چند دقیقه تاخیر به مسجد برسد آن روز جزو اعتکاف به حساب نمىآید و چنانچه قبل از مغرب روز سوم اعتکاف را قطع کند، افزون بر آنکه کار حرامى کرده اعتکاف نیز باطل است.
3- سه روز اعتکاف با شبهاى آن است که حداقل سه روز و دو شب است بنابر این نمىتواند شبها را از مسجد خارج شود یا نذر کند که سه روز بدون شبها در مسجد معتکف شود.
محرمات زمان اعتکاف
بر معتکف چند چیز حرام است:
استفاده از عطریات و گیاهان خوشبو برای کسی که از آن لذت می برد (بوئیدن عطریات هرچند با قصد لذت نباشد برای معتکف حرام است)
خرید و فروش و بنابر احتیاط واجب هر نوع داد و ستدی مانند اجاره و مضاربه
جدال در امور دینی و دنیوی برای غلبه بر دیگری و اظهار فضل و برتری بر او
هرگونه استفاده شهوانی از جنس مخالف نظیر لمس، بوسه و آمیزش اما نگاه با شهوت به همسر در حال اعتکاف مانعی ندارد.
استمنا گرچه با نگاه به همسرش زمینه جنابت خود را فراهم کند.
نکته: اشتغال بر امور دنیوی در زمان معتکف بودن مانند خیاطی، نساجی، نقاشی، مطالعه و امثال آن اشکال ندارد
نیت اعتکاف
اعتکاف، همانند سایر عبادات باید با نیت و قصد قربت باشد و هرگونه ریا و خودنمایی و قصد غیر الهی آن را باطل میکند. در نیت آن، قصد وجه شرط نیست، یعنی لازم نیست قصد کند که اعتکاف واجب است یا مستحب. زمان نیت اعتکاف، وقت شروع آن است که شروع طلوع فجر می باشد و با استمرار نیت اول شب هم مانعی ندارد.
نحوه ادای اعتکاف
اعتکاف را می توان به سه صورت به جای آورد:
برای خود
به نیابت از مردگان:
اگر اعتکاف را به نیابت از کسی که، از دنیا رفته به جای آورد، در این صورت اعتکاف را تنها به نیابت از یک نفر می توان انجام داد ولی اگر مقصود اهدای ثواب باشد می توان ثواب آن را به چند نفر، زنده یا مرده، هدیه کرد.
به نیابت از زندگان:
در مورد نیابت از شخص زنده، در میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از فقها در درستی چنین اعتکافی، تردید کرده اند. در این صورت، هرگاه نایب،آن را به قصد رجا، یعنی امید به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتی حتمی انجام دهد، مانعی ندارد.
روزه اعتکاف
1- انسان در ایام اعتکاف باید روزه بگیرد، بنابر این کسى که نمىتواند روزه بگیرد مانند: مسافر، مریض و … و کسى که عمدا روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست.
2- لازم نیست که روزه، مخصوص به اعتکاف باشد بلکه هر روزهاى باشد صحیح است مثلا در ایام اعتکاف روزه قضا یا نذرى بجا آورد.
3- انسان مى تواند نذر کند در سفر روزه بگیرد و به نظر برخى مراجع معظم تقلید حتى هنگام سفر هم مىتواند نذر کند که روزه بگیرد و در این صورت اعتکافش صحیح است.
فلسفه و آثار اعتکاف
انسان در گریز از هوای نفس و فرار از اشتغالات زندگی، در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صنع پروردگارش با دیده عبرت بیندیشد و با سوز دل و اشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد، و اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم میکند و فرصت و مجالی میدهد برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود انسان، تا انسان بدون دلواپسی از کارهای انجام نشده و وابستگیهای روزمره، خود را در سرای معبود خویش نظاره گر باشد.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: «فِی التَّوْرَاهِ مَکْتُوبٌ یَا ابْنَ آدَمَ تَفَرَّغْ لِعِبَادَتِی أَمْلَأْ قَلْبَکَ غِنًى وَ لَا أَکِلْکَ إِلَى طَلَبِکَ وَ عَلَیَّ أَنْ أَسُدَّ فَاقَتَک؛
در تورات نوشته شده است: ای فرزند آدم! برای انجام عبادت من فراغتی به وجود بیاور تا من دل تو را از بی نیازی سرشار سازم و بدون اینکه تو طلب کنی، حاجتت را برآورده کنم و من خود را ملتزم می دانم که حوائج تو را برطرف نمایم.»
احکام کلی
اعتکاف، تنها در مساجد خاص، صحیح است؛ بنابرین اگر کسی در خانه خود یا در حسینیه یا حرم معتکف شود صحیح نیست. مساجدی که اعتکاف در آن صحیح است، عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد جامع کوفه، مسجد بصره و به قصد رجا می‌توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد.
مدت معتکف شدن حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست؛ ولی بیشتر از آن حدی ندارد، البته اگر پنج روز معتکف شود، روز ششم را نیز واجب است بماند؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد روز سوم هم باید بماند؛ پس اگر هشت روز معتکف شد روز نهم هم واجب است.
انسان در یام معتکف بودن باید روزه بگیرد؛ بنابرین کسی که نمیتواند روزه بگیرد مانند مسافر، مریض و زن حیض یا نفساء و کسی که عمدا روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست.
معتکف شدن ، تنها در مساجد خاص، صحیح است
احکام اعتکاف
نیت اعتکاف از چه زمانی شروع می شود؟
آیات عظام خمینی، اراکی، بهجت، خویی، سیستانی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، گلپایگانی، وحید خراسانی:
از اول طلوع فجر روز اول
آیت الله تبریزی:
زمان نیت شروع اعتکاف، یاوقت شروع آن طلوع فجر می باشد.
آیت الله خامنه ای:
از اول شب اول می تواند نیت کند تا اول فجر روز اول
آیت الله شبیری زنجانی:
باید در مسجد قبل از طلوع فجر تصمیم اعتکاف داشته باشد.
آیت الله مکارم شیرازی:
وقت نیت از اول صبح است.
آیا می توان از اول شب نیت کرد؟
آیات عظام خمینی، بهجت، خویی، سیستانی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، وحید خراسانی:
بله می توان در اول یا اثناء شب اعتکاف را شروع کرد و از همان زمان شروع نیت، باید اعتکاف نمود.
آیت الله اراکی:
بنابر احتیاط واجب نمی توان اعتکاف را از اول یا اثناء شب نیت نمود، مگر اینکه از همان شروع نیت، معتکف شود.
آیت الله تبریزی:
با استمرار نیت از اول شب هم مانعی ندارد.
آیت الله خامنه ای:
مستحب است که از اول شب نیت کند و تاخیر از فجر روز اول نیز جایز نمی باشد.
آیت الله گلپایگانی:
چنانچه اول شب نیت کند و تا طلوع فجر هم استمرار بر نیت داشته باشد اشکال ندارد.
آیت الله مکارم شیرازی:
مانعی ندارد که نیت در قلب از قبل بوده باشد.
آیت الله نوری همدانی:
بلی، از اول شب می تواند نیت کند.
گرد آوری :گروه مذهبی نماگرد
