احکام وضو چیست
پس از آشنایی با احکام غسل و تیمم در سایت نماگرد در اینجا برای شما عزیزان احکام وضو را یاد آوری میکنیم .
احکام وضو وضوى ارتماسى
١ ـ وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو در آب فرو برد و یا آنها را در آب فرو برده و به قصد وضو بیرون آورد.
٢ ـ چون در وضوى ارتماسى نیز بنابر احتیاط واجب، دست و صورت باید از بالا به پایین شسته شود، بنابر این وضوى ارتماسى به گونههاى زیر انجام مىشود:
الف: به قصد وضو صورت را از پیشانى در آب فرو برد و یا دست را به نیّت وضو از آرنج در آب فرو برد و تا موقعى که آنها را از آب بیرون مىآورد و ریزش آب تمام مىشود به نیّت وضو باشد. [چون آبى که بر دست مىماند و در مسح بکار مىرود باید آب وضو باشد].
ب: بدون قصد وضو، صورت یا دست را در آب برد و به قصد وضو از آب بیرون آورد، که صورت را باید ابتدا از پیشانى بیرون آورد و دستها را از آرنج.
٣ ـ اگر بعضى از اعضاى وضو را ارتماسى و بعضى را غیر ارتماسى انجام دهد اشکال ندارد.
[مراعات ترتیب در وضوى ارتماسى نیز لازم است، یعنى نمىتوان صورت و دستها را یکباره در آب برد، بلکه باید اوّل صورت و سپس دست راست و بعد از آن دست چپ شسته شود
احکام وضو شرایط وضو
شرایط آب وظرف وضو
١ ـ آب وضو پاک باشد (نجس نباشد).
٢ ـ آب وضو مباح باشد (غصبى نباشد).
٣ ـ آب وضو مطلق باشد (مضاف نباشد).
۴ ـ ظرف آب وضو مباح باشد.
۵ ـ ظرف آب وضو طلا ونقره نباشد.
شرایط اعضاى وضو
١ ـ پاک باشد.
٢ ـ مانعى از رسیدن آب در آن نباشد.
شرایط کیفیت وضو
١ ـ رعایت ترتیب
کارهاى وضو بدین ترتیب باید انجام شود:
* شستن صورت
* شستن دست راست
* شستن دست چپ
* مسح سر
* مسح پاى راست
* مسح پاى چپ
اگر ترتیب اعمال وضو بهم بخورد وضو باطل است.
٢ ـ رعایت موالات (بین اعمال وضو فاصله نیفتد).
٣ ـ شخصاً انجام دهد (از دیگرى کمک نگیرد).
شرایط وضو گیرنده
١ ـ استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد.
٢ ـ با قصد قربت وضو بگیرد (ریا نکند).
شرایط آب وضو و ظرف آن
١ ـ وضو با آب نجس و مضاف باطل است، خواه بداند آن آب نجس یا مضاف است یا نداند، یا فراموش کرده باشد.
٢ ـ آب وضو باید مباح باشد، بنابر این در موارد زیر وضو باطل است:
* وضو گرفتن با آبى که صاحب آن راضى نیست (راضى نبودن او معلوم است).
* آبى که معلوم نیست صاحب آن راضى است یا نه.
* آبى که وقف افراد خاصى است، مانند حوض برخى از مدارس و وضوخانه بعضى از هلتها و مسافرخانهها و.
٣ ـ وضو گرفتن از نهرهاى بزرگ، گرچه انسان نداند صاحبان آنها راضى هستند یا نه اشکال ندارد، امّا اگر صاحبان آن از وضو گرفتن جلوگیرى کنند، احتیاط واجب آن است که وضو نگیرند.
۴ ـ اگر آب وضو در ظرف غصبى باشد و با آن وضو بگیرد باطل است.
شرایط اعضاى وضو
١ ـ اعضاى وضو در موقع شستن و مسح باید پاک باشد.
٢ ـ اگر چیزى بر اعضاى وضو باشد (اعضاى شستن) که از رسیدن آب به آن جلوگیرى کند، یا بر اعضاى مسح است، هر چند از رسیدن آب جلوگیرى نکند، براى وضو باید برطرف شود.
٣ ـ خطوط قلم خودکار و لکههاى رنگ و چربى و کِرِمْ در صورتى که رنگ بدون جِرم باشد، مانع وضو نیست، ولى اگر جِرم داشته باشد (روى پوست را گرفته) باید بر طرف شود.
احکام وضو مُوالات در وضو
١ ـ موالات یعنى؛ پشتسرهم انجام دادن و فاصله نینداختن بین اعمال وضو.
٢ ـ اگر بین کارهاى وضو به قدرى فاصله شود که وقتى مىخواهد جایى را بشوید یا مسح کند رطوبت جاهایى که پیش از آن شسته یا مسح کرده، خشک شده باشد، وضو باطل است
از دیگران کمک نگیرد
١ ـ کسى که مىتواند اعمال وضو را انجام دهد، نباید از دیگرى کمک بگیرد، پس اگر شخص دیگرى صورت و دست او را بشوید و یا مسح او را انجام دهد وضو باطل است.
٢ ـ کسى که نمىتواند وضو بگیرد، باید نائب بگیرد که او را وضو دهد و چنانچه مزد هم بخواهد، در صورتى که بتواند باید بدهد، ولى خود او باید نیّت وضو کند.
شرایط وضو گیرنده
١ ـ کسى که مىداند اگر وضو بگیرد مریض مىشود و یا مىترسد که مریض شود، باید تیمم کند و اگر وضو بگیرد باطل است. ولى اگر نداند که آب براى او ضرر دارد و وضو بگیرد و بعد بفهمد که ضرر داشته، وضویش صحیح است.
٢ ـ وضو، باید به قصد قربت انجام شود، یعنى براى انجام فرمان خداوند عالم وضو بگیرد.
٣ ـ لازم نیست نیّت رابه زبان آورد، یا از قلب خود بگذراند، بلکه همین مقدار که مىداند وضو مىگیرد کافى است، بطورى که اگر از او بپرسند، چه مىکنى بگوید وضو مىگیرم.
مسأله:
اگر وقت نماز به قدرى تنگ است که اگر وضو بگیرد، تمام نماز یا قسمتى از آن، بعد از وقت خوانده مىشود، باید تیمم کند.
احکام وضو شکیّات وضو
١ ـ شک دارد وضو گرفته، یا نه: باید وضو بگیرد.
٢ ـ در بین نماز شک کند وضو گرفته، یا نه: نماز باطل است، باید وضو گرفته و نماز را از سر بگیرد.
٣ ـ پس از انجام نماز شک کرده که نماز را با وضو خوانده یا نه: نماز خوانده شده، صحیح است ولى براى نمازهاى بعدى باید وضو بگیرد.
۴ ـ یقین به انجام وضو داشته است (وضو گرفته) ولى شک مىکند وضویش باطل شده یا نه (مثلاً نمىداند حدثى از او سر زده یا نه): به شک اعتناء نمىشود. [بنابر صحت وضو مىگذارد].
۵ ـ مىداند وضو گرفته و حدثى هم از او سر زده ولى نمىداند کدامیک مقدّم بوده اگر حالت قبل از وضو و حدس را نمىداند: باید وضو بگیرد، حتىاگر تاریخ وضورا بداند ولىنمىداند حدث قبل از آن بوده یا بعد از آن ولى اگر حالت قبل را مىداند، باید ضد آن عمل کند.
۶ ـ اگر در بین وضو، شک کند، بعضى از اجزاء گذشته را انجام داده است یا نه: آنچه را شک دارد باید انجام دهد، مثل اینکه هنگام مسح پاها شک مىکند که سر را مسح کرده یا نه.
٧ ـ پس از انجام وضو، در انجام جزئى از آن، و یا صحیح بودن آن شک کند: به شک اعتناء نمىشود، و وضو صحیح است؛ مثل اینکه پس از وضو شک مىکند آیا دست راست را شسته یا نه؟
٨ ـ پس از انجام وضو شک کند، چیزىکه مانع رسیدن آب مىباشد بر اعضاء وضو بوده یا نه: به شک اعتناء نمىشود و وضو صحیح است.
٩ ـ اگر مىداند چیزى بر اعضاء وضو چسبیده ولى شک دارد که از رسیدن آب جلوگیرى مىکند یا نه؟ باید آن را برطرف کند یا آب را زیر آن برساند.
١٠ ـ اگر پیش از وضو بداند که در بعضى از اعضاء وضو مانعى از رسیدن آب هست، بعد از وضو شک کند آب را به آنجا رسانده یا نه.
مىداند موقع وضو ملتفت آن مانع بوده: وضو صحیح است.
نمىداند موقع وضو ملتفت آن مانع بوده یا نه: وضو صحیح است.
مىداند موقع وضو ملتفت آن نبوده: باید دوباره وضو بگیرد.
١١ ـ اگر بر اعضاء وضو مانعى باشد که گاهى آب به خودى خود زیر آن مىرسد و گاهى نمىرسد و بعد از وضو شک کند آب زیر آن رسیده یا نه: حکم مسأله قبل را دارد.
١٢ ـ اگر بعد از وضو چیزى که مانع رسیدن آب مىباشد در اعضاء وضو ببیند و نداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضوى او صحیح است، ولى اگر بداند که در وقت وضو گرفتن ملتفت آن مانع نبوده، احتیاط واجب آن است که دوباره وضو بگیرد.
١٣ ـ کسى که در کارهاى وضو و شرایط آن، مثل پاک بودن آب و وجود داشتن مانعى بر اعضاء، خیلى شک مىکند، باید به شک خود اعتناء نکند.
احکام وضو اعمالی که باید براى آنها وضو گرفت
١ ـ براى انجام نماز (بجز نماز میت).
٢ ـ براى انجام طواف واجب کعبه.
٣ ـ براى رساندن جائى از بدن به نوشته قرآن و اسم خداوند.
چند مسأله:
١ ـ اگر نماز یا طواف واجب بدون وضو انجام شود باطل است.
٢ ـ کسى که وضو ندارد نباید جائى از بدن خود را به این نوشتهها برساند:
* خط قرآن، ولى ترجمه آن اشکال ندارد.
* اسمخداوند بههرزبانى نوشتهشدهباشد، مانند: «اللّه»، «خدا»، «God».
* نام پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآلهوسلم (بنابر احتیاط واجب).
* اسامى امامان علیهمالسلام (بنابر احتیاط واجب).
* نام حضرت زهـرا علیهاالسلام (بنابر احتیاط واجب).
٣ ـ در حرام بودن مس خطوط قرآن و اسم خداوند و… (بدون طهارت) فرقى بین این موارد نیست:
با دست باشد با سایر اجزاء بدن (بجز مو).
ابتداء به مس باشد یا ادامه آن، بنابر این اگر دست او بر خط قرآن بود و متوجه شد ولى دست را برنداشت مرتکب حرام شده است.
دست بر خط بکشد به گونهاى که خطوط محو شود. مثلاً با دست مرطوب بر آن بکشد.
خط آن معمول و متعارف باشد و یا متعارف نباشد مثل خط کوفى.
نوشته، با قلم باشد یا چاپ یا گچ و یا غیر آن.
نوشته برجسته باشد یا گود. مانند سنگ قبر.
حرفى است که خوانده مىشود یا خوانده نمىشود مانند الف در قالوا.
نوشته قرآنى در قرآن باشد یا در غیر قرآن، مثلاً آیهاى یا کلمهاى از قرآن در کتابى نوشته شده باشد. و یا حتى مثلاً نصف کلمه را بریده باشند.
آنچه قرآن بر آن نوشته شده فرقى نیست بین اینکه، کاغذ باشد یا چوب یا سنگ یا لباس و یا دیوار و مانند آن.
حروف عربى باشد یا غیر آن مثلاً “ALLAH”یا “MOHAMMAD” ولى ترجمه آن مانع ندارد.
کلمات قرآنى نیکو باشد مانند مؤمن ـ صبر یا کلمات ناپسند مانند ابلیس ـ شیطان و کافر.
۴ ـ مس در موارد زیر حرام نمىباشد:
مس خطوط قرآن با مو «گرچه احتیاط مستحب است ترک کند».
نوشتهاى که خط به حساب نمىآید: مثل اینکه با آب پیاز نوشته باشند که اثر آن پس از حرارتدادن ظاهر مىشود (قبل از حرارت دادن و ظاهر شدن خط).
مس از پشت شیشه یا پلاستیک، که در واقع مس خطوط نمىباشد.
مس مابین حروف و فضاى خالى درون حروف مانند فضاى «ح» «ن» و…
مس ورق قرآن و حواشى و مابین سطور و جلد آن (گرچه مکروه است).
ترجمه قرآن به هر لغتى باشد. مگر اسم خداوند که بر هر لغتى باشد مس آن براى کسى که وضو ندارد حرام است. مانند «خدا»، «GOD».
۵ ـ کلماتى که مشترک بین لغات قرآن و غیر آن است، اگر قصد نویسنده، کلمه قرآنى بوده است، مس آن جایز نیست و اگر قصد او قرآن نبوده جایز است
۶ ـ مس آرم جمهورى اسلامى بدون طهارت بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
٧ ـ گردنبند یا انگشترى که کلمه «اللّه» بر آن نوشته شده اگر کسى که طهارت ندارد آنرا مس کند حرام است.
٨ ـ براى این کارها وضو گرفتن مستحب است:
* رفتن به مسجد و حرم امامان.
* خواندن قرآن.
* همراه داشتن قرآن.
* رساندن جائى از بدن به جلد یا حاشیه قرآن.
* زیارت اهل قبور.
احکام وضو چگونه وضو باطل مىشود؟
١ ـ خارج شدن ادرار یا مدفوع یا باد از انسان.
٢ ـ خواب، چنانچه گوش نشنود و چشم نبیند.
٣ ـ چیزهائى که عقل را از بین مىبرد، مانند: دیوانگى، مستى، بیهوشى.
۴ ـ استحاضه زنان.
۵ ـ آنچه سبب غسل شود، مانند جنابت و مَسّ میّت.
بعضى از مستحبات و مکروهات وضو
مستحبات وضو
١ ـ مصرف آب بیش از یک مُدّ نباشد (یک مُدّ حدود ٧۵٠ گرم است).
٢ ـ مسواک کردن، هر چند با انگشت.
٣ ـ اگر از ظرف وضو مىگیرد، سمت راست خود قرار دهد.
۴ ـ شستن دستها قبل از شروع وضو.
۵ ـ مضمضه (آب در دهان گرداندن).
۶ ـ استنشاق (آب در بینى کردن و بیرون ریختن).
٧ ـ گفتن «بسمالله» هنگامى که دست را در آب مىبرد یا آب را بر آن مىریزد و بهتر است بگوید «بسم الله و بالله اللهم اجعلنى من التوابین واجعلنى من المتطهرین».
٨ ـ آب را در دست راست بریزد. هرچند براى شستن دست راست، بدین معنى که اوّل آب را در دست راست بریزد سپس در دست چپ و بعد بر دست راست بریزد.
٩ ـ خواندن دعاهاى وضو وارده در هنگام وضو و بعد از آن.
١٠ ـ مردان در هنگام شستن بار اوّل دستها، آب را بر قسمت بیرونى آرنج، و زنان بر قسمت داخلى، جایى که دست خم مىشود بریزند.
١١ ـ در هنگام شستن آب را بر قسمت بالاى عضو بریزد.
١٢ ـ آب را بر عضو بریزد نه عضو را در آب فرو برد.
١٣ ـ براى شستن دستبراعضا بکشد.هرچندبدون کشیدندست، شسته شود.
١۴ ـ تمام اعمال وضو را با حضور قلب انجام دهد.
١۵ ـ در هنگام وضو سوره «انا انزلنا» بخواند.
١۶ ـ پس از اتمام وضو «آیهالکرسى» بخواند.
١٧ ـ هنگام شستن صورت چشمها را باز بگذارد.
مکروهات وضو
١ ـ کمک گرفتن از دیگران در مقدمات قریبه وضو.
٢ ـ وضو گرفتن در محل استنجاء، مثلاً در توالت.
٣ ـ وضو گرفتن از ظرفى که طلاکوب یا نقرهکوب است یا نقش صورت بر آن مىباشد.
۴ ـ وضو گرفتن با این آبها:
* آبى که در آفتاب گرم شده.
* آبى که در انجام غسل واجب بکار رفته.
* آب متعفّن.
* آب چاهى که حیوانى در آن افتاده قبل از کشیدن آب آن به مقدارى که معین شده است.
* آبى که در آن مار یا عقرب یا قورباغه مرده باشد.
* آب نیم خورده زن حائض.
* آب نیمخورده موش ـ اسب ـ قاطر ـ الاغ و حیوان نجاستخوار و مردارخوار بلکه هر حیوان حرامگوشتى.
احکام وضو مسائل متفرقه
١ ـ وضو گرفتن در دستشویىهایى که آب آن به چاه توالت مىریزد مانع ندارد.
٢ ـ اگر در حال وضو گرفتن به نامحرمى نگاه کند یا دروغ بگوید و یا غیبت کند، (گرچه کار حرامى مرتکب شده است) ولى وضو صحیح است.
٣ ـ اگر شخص براى غرضى مثلاً خواندن قرآن وضو بگیرد و پس از وضو از آن قصد برگردد وضو باطل نیست.
۴ ـ وضو گرفتن بدین نیّت که با وضو باشد صحیح است و با همان وضو مىتواند نماز بخواند.
۵ ـ با وضوى صحیح، خواه براى عمل واجب باشد یا عمل مستحب، هرگونه عمل واجب یا مستحبى که مشروط به طهارت است مىتوان انجام داد.
۶ ـ وضو گرفتن قبل از وقت نماز به نیت نماز، مانع ندارد. مثلاً قبل از ظهر براى آنکه با این وضو نماز ظهر بخواند وضو مىگیرد
استفتائات مراجع در مورد احکام وضو
خانه غیر مخمس
- وضو گرفتن در خانه ای که صاحب آن خمس نمی دهد چگونه است؟ آیا این وضو صحیح است؟
همه مراجع (به جز تبریزی و سیستانی): اگر نمی دانید که خانه از پول غیر مخمس تهیه شده، وضو صحیح است.
آیات عظام تبریزی و سیستانی: گرفتن وضو در این خانه صحیح است.
کفش هم اتاقی
- اگر کفش هم اتاقی خود را بدون رضایت او بپوشد و با آن وضو بگیرد چه حکمی دارد؟
همه مراجع: اگر اطمینان به رضایت دارد، اشکال ندارد و اگر بدون رضایت او این کار را انجام دهد، گناه کرده؛ ولی وضویش صحیح است.
وضو در دانشگاه
- آیا جایز است در دانشگا وضو بگیریم و بیرون از دانشگاه نماز بخوانیم؟
همه مراجع: اگر آب دانشگاه برای خصوص وضو گرفتن در دانشگاه و نماز خواندن در آن وقف نشده، اشکال ندارد.
خشک بودن اعضا
- آیا خشک بودن اعضای وضو، قبل از وضو لازم است؟
همه مراجع: خیر، لازم نیست؛ مگر جای مسح که باید خشک باشد.
تبصره: اگر رطوبت جای مسح بگونه ای کم باشد که رطوبت کف دست به آن غلبه کند اشکال ندارد.
وضو در حال تقیه
- آیا در صورت مجبور بودن می توان به روش اهل سنت وضو گرفت و تکلیف چنین نمازهایی چه می شود؟
همه مراجع: آری؛ در موارد تقیه و اضطرار، می توان به روش غیر شیعه وضو گرفت. در این صورت نماز هم صحیح است.
وضو در ایام عادت
- آیا وضو گرفتن در ایام عادت صحیح است و همان ارزش وضو در زمان عادی را دارد؟
همه مراجع: آری، وضو زن حائض صحیح است؛ ولی طاهر نمی شود و نمی تواند با آن نماز بخواند و یا دست به خط قرآن بزند.
وضوی زن و مرد
- آیا وضوی زن و مرد تفاوت دارد؟
همه مراجع: خیر، تفوتی ندارد؛ تنها هنگام شستن دست، برای مرد مستحب است در شستن اول از قسمت ظاهر دست شروع کنید و در شستن دوم از قسمت باطن و داخلی آن. اما برای زن مستحب است بر خلاف آن عمل کند.
خوردن هنگام وضو
- اگر در حین وضو چیزی بخوریم، وضویمان درست است؟
همه مراجع: خوردن چیزی در حال وضو اشکال ندارد؛ ولی بهتر است از کارهایی که حضور قلب را در هنگام وضو از بین می برد، پرهیز شود
راه رفتن در وضو
- اگر هنگام کشیدن مسح سر راه برویم، وضو باطل می شود؟
همه مراجع: راه رفتن در حالت مسح اشکال ندارد
لاک ناخن
- آیا لاک ناخن، مانع از انجام وضو است؟
همه مراجع: آری، لاک ناخن، مانع وضو است.
چرک ناخن
- بلند گذاشتن ناخن در وضو چه حکمی دارد؟
همه مراجع: اگر ناخن بیشتر از معمول بلند باشد، باید چرک زیر مقداری که از معمول بلندتر است، برطرف و شسته شود
تبصره: چرک زیر آن مقداری از ناخن که بلندتر از معمول بلندتر است، جزء ظاهر محسوب می شود؛ از این رو باید برطرف شود.
س۶۶٫ اگر چرکی زیر ناخن باشد که مانع رسیدن آب می شود، آیا وضو صحیح است؟
همه مراجع: اگر چرک در قسمت ظاهر ناخن نباشد، وضو صحیح است
مواد آرایشی
- مداد چشم و ریمل در هنگام وضو چه حکمی دارد؟
همه مراجع: برای وضو، ریمل و مداد بیرون چشم ـ اگر جرم داشته باشد ـ باید برطرف شود؛ ولی برطرف کردن مقداری که داخل چشم است، لازم نیست.
تبصره: بعد از برطرف کردن جرم مواد آرایشی، باقی ماندن رنگ آن مانع وضو نیست.
کرم پوست
- آیا مالیدن کرم به دست و صورت، مانع وضو می شود؟
همه مراجع: اگر به حدی باشد که مانع رسیدن آب به پوست نباشد، اشکال ندارد
تبصره: تشخیص این امر به عهده عرف است.
ژل مو
- مسح سر بر موهای روغن زده شده، چگونه است؟
همه مراجع: اگر روغن و ژل به قدری زیاد نباشد که مانع از رسیدن آب وضو (در حال مسح) به پوست یا بیخ موهای جلوی سر یا موها باشد، اشکال ندارد
رنگ مو
- آیا رنگ مو و حنا و رنگ پوست میوه ها، مانع وضو است؟
همه مراجع: رنگ بدون جرم مانع نیست.
رنگ خودکار
- آیا رنگ خودکار مانع از صحت وضو است؟
همه مراجع: اگر جرم داشته باشد، مانع است و باید برای وضو، برطرف شود.
تبصره: آیت الله مکارم می گوید: در مورد جوهر خودکار به این نتیجه رسیده اند که جرم ضعیفی دارد و مانع از رسیدن آب به پوست نیس
گردآوری :گروه مذهبی نماگرد
